วนกลับมาเป็นปัญหาอีกครั้ง กับการตื่นเช้ามาเจอฝุ่นหนาเหมือนหมอกควัน อากาศพิษ PM2.5 ที่เป็นอันตรายต่อร่างกาย ซึ่งขณะที่เราไม่เคยหลุดพ้นจากปัญหานี้กันได้อย่างจริงจัง รวมถึงยังไม่เห็นการแก้ปัญหาจากภาครัฐในการเข้ามาควบคุม ดูแลในเรื่องนี้ อย่างที่ตั้งเป้าไว้ให้เป็นวาระแห่งชาติ ก็มีกลุ่มภาคประชาชน อย่างกลุ่ม เครือข่ายอากาศสะอาด ประเทศไทย ที่พยายามเคลื่อนไหว โดยการจัดทำร่าง พ.ร.บ.กำกับดูแลการจัดการอากาศสะอาดเพื่อสุขภาพแบบบูรณาการ พ.ศ. ….
กระบวนการในตอนนี้ ยังอยู่ที่การรวบรวมรายชื่อประชาชน 1 หมื่นราย เพื่อเข้ายื่นกับทางสภา ซึ่งกัญฐณา อภิรภากรณ์ ผู้ประสานงานด้านการสื่อสารของเครือข่ายอากาศสะอาด ได้ให้สัมภาษณ์กับ The MATTER ว่าเธอมองว่า การผลักดันทางกฎหมายจะทำให้เกิดการแก้ปัญหาในเชิงโครงสร้างในระยะยาว โดยจุดเริ่มต้นมาจากสมาชิกในทีม ที่เห็นกฎหมาย Clean Air Act ของอเมริกาและจีน ประกอบกับในช่วงที่ไทยเจอเรื่องฝุ่น และได้พบว่าปัญหานี้คือ PM2.5 แต่ทางรัฐบาลไม่เคยบอกเรื่องนี้กับประชาชน ซึ่งเมื่อเห็นปัญหานี้ จึงได้รวบรวมทีมทั้งทางกฎหมาย และเศรษฐศาสตร์เพื่อพูดคุยกันถึงการร่างกฎหมาย
“เราเห็นว่าปัญหามี 2 แบบ คือปัญหาที่เห็นชัดเจน ว่าอากาศแบบนี้ เราต้องใส่หน้ากาก ต้องป้องกันยังไง กับปัญหาที่ลงรากลึกมากถึงระบบความคิดในโครงสร้างกฎหมายการตรวจสอบ และการควบคุมของรัฐ ซึ่งเราเห็นว่ากฎหมายที่มีของบ้านเราไม่เพียงพอ ที่มีอยู่ก็ไม่มีประสิทธิภาพ คนที่คอยควบคุมให้กฎหมายใช้ได้ ก็ไม่มีอำนาจทำให้เกิดได้เต็มที่ เราเลยมองว่าทางเดียวที่จะแก้ปัญหาประเทศในระยะยาวให้เกิดขึ้นได้ คือการร่างกฎหมายฉบับภาคประชาชนขึ้นมา”
ในร่างกฎหมายนี้ จะผลักดันให้เกิดการดูแล และควบคุมจัดการให้อากาสสะอาด ทั้งกัญฐณายังเล่าว่า จะเป็นการแก้ไขของทั้งประเทศ รวมถึงในขั้นตอนการจัดการกับผู้ปล่อยมลพิษด้วย “ที่ผ่านมา เราเห็นว่าภูมิภาคต่างๆ ก็พยายามจะจัดการกับปัญหานี้ เช่น ภาคเหนือก็มีคนเคลื่อนไหวของเขา แต่ร่างกฎหมายนี้ จะเข้าไปแก้ทั้งหมดเลย แก้ที่รากที่เป็นปัญหาของภูมิภาคอื่นๆ รวมถึงสิ่งที่เราทำ ยังเกี่ยวกับกฎหมายเรื่องหมอกควันข้ามพรมแดนด้วย”
“ทั้งตอนนี้ ถ้าหากว่าเราป่วย และเราต้องการจะเอาผิดกับคนที่เป็นผู้สร้างมลพิษ เราต้องเป็นคนลุกขึ้นมา ไปเก็บหลักฐาน สืบค้น ไปฟ้อง และหาข้อมูลเอง แต่กฎหมายที่เราร่างจะเปลี่ยนจุดนี้ คือถ้าวันใด เราพบคนที่ไม่สบาย และได้รับผลกระทบทางสุขภาพ ผู้สร้างมลพิษถือว่ามีความผิด จนกว่าเขาจะหาหลักฐานมาได้ว่าเขาว่าเขาไม่ผิด ไม่ได้ปล่อยมลพิษเกิน มันก็จะมีหลายอย่างที่จะทั้งแก้ปัญหา และทั้งใช้กลไกต่างๆ เพื่อให้การแก้ปัญหาเกิดขึ้นได้เร็วขึ้น”
สำหรับในกระบวนการรวมรายชื่อ มีการเปิดรับตั้งแต่ช่วงเดือนกันยายนปี 2563 แต่กัญฐณาก็บอกกับเราว่า ด้วยขั้นตอนต่างๆ ทำให้การรวบรวมรายชื่อเป็นไปอย่างช้ามาก “ด้วยความที่ทีมเรา ปฏิเสธวิธีการล่าแบบไปรวบรวมคน หาชื่อมา เพราะเราเชื่อว่าร่างกฎหมายนี้เป็นกฎหมายของประชาชน มันจะศักดิ์สิทธิ์ และสำเร็จจริง รวมถึงสามารถทำให้คนที่เซ็นเข้าใจว่าเขากำลังเรียกร้อง และกำลังจะได้อะไรมา แต่เราก็มาติดที่วิธีขั้นตอนของการลงรายชื่อ”
“เรามีรายชื่อใน Change.org กว่า 4 หมื่นชื่อ แต่ว่ามันใช้ไม่ได้ เพราะว่าขั้นตอนของการเสนอชื่อเพื่อร่างกฎหมาย มันต้องมีการกรอก ปริ้นท์ฟอร์ม ถ่ายเอกสาร ขีดคร่อม ตั้งแต่กลางปีที่แล้ว เราใช้วิธีไปสัมมนา ออกบู๊ท พยายามให้คนเข้าใจกฎหมายนี้ ว่ามันเป็นสิทธิ และจะเปลี่ยนเขายังไง แต่สุดท้ายพอรวบรวมร่างรายชื่อ คนที่จะส่งไปรษณีย์มาให้เรามีแค่ 1,000 กว่ารายชื่อ ถือว่าช้ามากๆ” ซึ่งนอกจากการส่งไปรษณีย์แล้ว ตอนนี้ยังมีจุดรับลงรายชื่อ และร้านต่างๆ ที่สามารถร่วมส่งรายชื่อได้ด้วย
หลังจากเกิดปัญหาฝุ่นควันมานาน จนหลายคนเริ่มพูดว่า ‘ประชาชนต้องดูแลตัวเอง เพราะรัฐไม่ดูแลเรา’ ซึ่งเครือข่ายสะอาดก็ตอบเราถึงประโยคนี้ว่า คำพูดนี้ต้องไม่เกิดขึ้น เพราะปัญหานี้เป็นหน้าที่ของรัฐที่ต้องแก้ไข “กลับไปที่กฎหมายว่า สิทธิของการมีชีวิตอยู่ ที่จะหายใจ มันเป็นสิทธิพื้นฐานของมนุษยชน ร่างกฎหมายนี้จะทำให้รัฐมีความผิด ถ้าเขาไม่สามารถให้สิทธิขั้นพื้นฐานที่จะมีชีวิตให้กับเรา รัฐจะโดนฟ้อง ถ้ากฎหมายนี้สำเร็จ คำพูดนี้จะไม่เกิดขึ้น”
“ถ้าหากคนเข้าใจสิทธิของตัวเอง ว่าฉันมีสิทธิที่จะมีชีวิต และมีสุขภาพที่ดี เค้าจะชี้กลับไปหารัฐว่า นั่นคือหน้าที่ของคุณที่จะต้องจัดการ ไม่มีสิทธิที่จะปฏิเสธ หรือจัดการอย่างไม่มีประสิทธิภาพ เพราะประชาชนจะฟ้องได้ เราอยากจะให้กฎหมายนี้ มันไม่ใช่การล่ารายชื่อ แต่อยากให้คนเข้าใจเพื่อกรอกชื่อ และสนับสนุน รวมถึงเข้าใจว่าตัวเราเองมีสิทธิอะไรบ้าง ในฐานะประชาชน และรัฐบาลจะต้องให้สิ่งที่ทำให้เราเกิดสิทธินั้นได้ เป็นหน้าที่ของเขาตามรัฐธรรมนูญ”
อ่านรายละเอียดฉบับเต็มของร่าง พ.ร.บ.กำกับดูแลการจัดการอากาศสะอาดเพื่อสุขภาพแบบบูรณาการ พ.ศ. …. รวมถึงวิธีการร่วมลงรายชื่อ และจุดรับลงรายชื่อ ร่างพ.ร.บ.ได้ที่ : https://thailandcan.org/
#BRIEF #TheMATTER
