ดูเหมือนโลกเราจะขยับไปใกล้การฉีดวัคซีนกระตุ้นเข็มที่ 3 มากขึ้นทุกที หลังประเทศต่างๆ ต้องเผชิญหน้ากับไวรัสกลายพันธุ์ ขณะที่วัคซีนเองก็มีแนวโน้มจะเอาไม่อยู่มากขึ้นเรื่อยๆ ซึ่งล่าสุด ก็มาถึงตาของวัคซีน AstraZeneca ที่การศึกษาใหม่ระบุว่า ฉีดเพียง 2 เข็มอาจยัน COVID-19 สายพันธุ์เดลต้าไม่อยู่
ก่อนหน้านี้ ศ.นพ.มานพ พิทักษ์ภากร หัวหน้าศูนย์วิจัยการแพทย์แม่นยำ คณะแพทยศาสตร์ ศิริราชพยาบาล ออกมาเตือนว่า การฉีดวัคซีนเพียงเข็มเดียวอาจไม่สามารถต้านไวรัสสายพันธุ์อินเดีย หรือสายพันธุ์เดลต้าได้ (อ่านข้อมูลได้ที่ : https://thematter.co/brief/145231/145231 )
แต่ล่าสุดหมอมานพได้นำวิจัยที่ตีพิมพ์จาก Lancet มาเล่าข้อมูลให้ฟังอีกครั้ง โดยระบุว่า ต่อให้ฉีดวัคซีน AstraZeneca ครบโดส ก็อาจไม่สามารถป้องกัน COVID-19 สายพันธุ์เดลต้าได้เช่นกัน
งานวิจัยดังกล่าวเป็นการทดสอบความดื้อของไวรัสสายพันธุ์เดลต้า จากศูนย์วิจัยทางชีวการแพทย์ Francis Crick Institute ร่วมกับมหาวิทยาลัยยูนิเวอร์ซิตี้ คอลเลจ ลอนดอน (University College London) โดยทีมนักวิจัยได้นำพลาสม่าจากผู้ฉีดวัคซีน AstraZeneca ครบ 2 เข็ม ไปทดสอบการยับยั้งเชื้อสายพันธุ์ต่างๆ
ก่อนจะพบว่า ผู้ได้รับวัคซีน AstraZeneca 2 เข็มมีระดับแอนติบอดี้ Neutralizating antibody (NAb) ที่ยับยั้งเชื้อสายพันธุ์อัลฟ่า(สายพันธุ์อังกฤษ) ได้ 80% แต่พอเจอกับสายพันธุ์เบต้า(สายพันธุ์แอฟริกาใต้) และสายพันธุ์เดลต้า(สายพันธุ์อินเดีย) ระดับ NAb ลดลงเหลือเพียง 60% และ 63% ตามลำดับ
และเมื่อทดสอบกับผู้ที่ฉีดวัคซีน AstraZeneca แค่เข็มเดียว พบว่าระดับ NAb ยับยั้งเชื้อสายพันธุ์อัลฟ่าได้เพียง 35% และจะเหลือ 12% เมื่อทดสอบกับสายพันธุ์เบต้า ขณะที่เดลต้าเหลือเพียง 15%
ทีมวิจัยยังเปรียบเทียบระดับแอนติบดีหลังเจอไวรัสกลายพันธุ์กับวัคซีน Pfizer พบว่า โดยรวมผู้ที่ฉีดวัคซีน AstraZeneca มีระดับ NAb ต่ำกว่า Pfizer ประมาณ 2.1 เท่า
สอดคล้องกับผลการศึกษาของหน่วยงานสาธารณสุขอังกฤษ (PHE) และหน่วยงานสาธารณสุขสก็อตแลนด์ (PHS) ที่พบว่า วัคซีน AstraZeneca มีประสิทธิผลของวัคซีนต่อสายพันธุ์เดลต้าน้อยกว่าวัคซีน Pfizer ประมาณ 19% (60% ต่อ 79%)
ข้อมูลดังกล่าวตรงกับที่ ดร.อนันต์ จงแก้ววัฒนา นักไวรัสวิทยา เปิดเผยผ่านเฟซบุ๊กส่วนตัวว่า ผลการกระตุ้นภูมิหลังฉีดวัคซีน AstraZeneca ครบ 2 เข็ม ไม่ดีดตัวเท่าวัคซีน Pfizer เมื่อดูจากผลการศึกษาในเว็บไซต์ medRxiv จะเห็นว่า การฉีด AstraZeneca 2 เข็มไม่สามารถยับยั้ง COVID-19 สายพันธุ์เบต้า และเดลต้าได้ดีเท่าที่ควร
หมอมานพสรุปทิ้งท้ายไว้ว่า การศึกษาชิ้นนี้ยืนยันชัดเจนว่า COVID-19 สายพันธุ์เดลต้าดื้อวัคซีนมาก และทำให้ประสิทธิผลของวัคซีนลดลง โดยเฉพาะกับ AstraZeneca ที่น่าเป็นห่วงมาก และมีความเป็นไปได้สูงว่าในอนาคต ผู้ที่รับวัคซีน AstraZeneca ครบโดสจะต้องรับวัคซีนเข็มที่ 3 เพื่อกระตุ้นภูมิเพิ่มเติม
ผลวิจัยชิ้นนี้เป็นอีกหนึ่งข้อมูลสำคัญที่ควรนำไปประกอบการตัดสินใจในการนำเข้าและจัดสรรวัคซีนในอนาคต แม้ว่าการฉีดวัคซีน AstraZeneca เข็มที่ 3 อาจจะมีประสิทธิภาพมากพอที่จะต้านไวรัสกลายพันธุ์ได้ แต่ปัจจุบันเห็นแล้วว่า ประเทศเรายังมีสัดส่วนการฉีด AstraZeneca เข็ม 1 และเข็ม 2 ที่น้อยอยู่เมื่อเทียบกับจำนวนประชากรทั้งหมด การฉีดเข็ม 3 จึงอาจต้องยืดเวลาออกไปอีกจนกว่าจะพร้อมมากพอ
ดังนั้นสิ่งที่รัฐอาจต้องพิจารณาหลังจากนี้คือการนำเข้าวัคซีนที่มีงานวิจัยยืนยันว่าสามารถยับยั้งสายพันธุ์เดลต้าได้จริง อย่าง Pfizer หรือ Moderna ที่เพิ่งประกาศผลทดลองในห้องแล็บ ว่าวัคซีนสามารถป้องกันไวรัสสายพันธุ์อินเดีย รวมถึงสายพันธุ์บราซิลได้จริง
อ้างอิงจาก
https://web.facebook.com/photo?fbid=10161057167503448&set=a.10150266694143448
https://web.facebook.com/anan.jongkaewwattana/posts/4538702782836275
https://www.thelancet.com/…/PIIS0140-6736…/fulltext…
https://www.medrxiv.org/…/10.1101/2021.06.23.21259327v1…
