เช้าวันนี้ (13 พฤษภาคม 2568) เฟซบุ๊ก iLaw โพสต์ข้อความแสดงความอาลัยต่อการจากไปของ ‘จอน อึ๊งภากรณ์’ โดยระบุว่า “อาลัย จอน อึ๊งภากรณ์ ผู้มีความฝันอยากให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการเขียนกฎหมายที่จะนำมาใช้กับพวกเขาได้โดยตรง จึงก่อตั้ง iLaw ขึ้นเมื่อปี 2552 และยืนยันให้ iLaw ต้องทำงานต่อต้านการรัฐประหาร ส่งเสริมประชาธิปไตย จนมาถึงในวันนี้”
ชื่อของ จอน อึ๊งภากรณ์ หรือ อาจารย์จอน เป็นที่รู้จักกันดีในภาคประชาสังคม ด้วยบทบาทสำคัญและการมีส่วนร่วมในองค์กรเพื่อสังคมมาอย่างยาวนาน
จอนเกิดเมื่อวันที่ 19 กันยายน 2490 ที่ประเทศอังกฤษ เป็นบุตรชายคนโตของ ศ.ป๋วย อึ๊งภากรณ์ และ มากาเร็ต สมิธ จอนกลับมาใช้ชีวิตที่เมืองไทยหลังจากเรียนจบมหาวิทยาลัยในอังกฤษ และทำงานเป็นอาจารย์สอนฟิสิกส์ให้นักศึกษาแพทย์ในมหาวิทยาลัยมหิดล
กระทั่งในช่วงที่มีเหตุการณ์ความรุนแรงทางการเมือง (2516-2519) จอนหันมาสนใจประเด็นทางสังคมและเริ่มทำงานเพื่อสังคม โดยในช่วงเวลานั้น จอนต้องกลับไปอยู่ที่อังกฤษพร้อมกับพ่อ และเริ่มทำหนังสือบอกเล่าเรื่องราวต่างๆ ให้คนไทยในต่างแดนได้รับรู้สถานการณ์ที่เกิดขึ้น
หลังจากที่กลับมาประเทศไทย จอนได้ก่อตั้งโครงการอาสาสมัครเพื่อสังคมในปี 2523 เพื่อช่วยเหลือคนยากจนในชนบท และได้จัดตั้งเป็นมูลนิธิอาสาสมัครเพื่อสังคม (มอส.) โดยจอนได้ดำรงตำแหน่งเป็นผู้อำนวยการคนแรกเป็นช่วงเวลาหลายปี
ต่อมาในปี 2534 – 2543 เขาได้ก่อตั้งและดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการมูลนิธิเข้าถึงเอดส์ และได้รับเลือกตั้งเป็นสมาชิกวุฒิสภากรุงเทพฯ ดำรงตำแหน่งจนถึงปี 2549 โดยเป็นเลขานุการของคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ วุฒิสภา และประธานคณะอนุกรรมาธิการหลักประกันทางสังคมด้วย
ในปี 2547 เขาและเพื่อนได้ร่วมกันก่อตั้งหนังสือพิมพ์ออนไลน์ประชาไท และยังร่วมก่อตั้งองค์กรภาคประชาสังคมอีกหลายองค์กร เช่น iLaw
เขาเคยอธิบายถึงเหตุผลการก่อตั้งสื่ออย่างประชาไทขึ้นมาว่า
“ความคิดเรื่องหนังสือพิมพ์อิสระบนเว็บประชาไทเกิดขึ้นจากการก่อตั้งของคณะบุคคลซึ่งประกอบด้วยสมาชิกวุฒิสภา, นักกิจกรรมสังคม, นักวิชาการด้านสื่อมวลชน และสื่อมวลชน โดยมาจากการริเริ่มของจอน อึ๊งภากรณ์ สมาชิกวุฒิสภา
“ความคิดเรื่องการทำหนังสือพิมพ์เกิดขึ้นนานแล้ว ถ้าถามว่ามีเหตุการณ์อะไรที่เป็นแรงผลักดันให้สนใจที่จะทำสื่อ เป็นเหตุการณ์ชัดๆคงไม่มี แต่เป็นความรู้สึกจากสถานการณ์ภาพรวมว่าสื่อมวลชนบ้านเราไม่เป็นอิสระ โดยเฉพาะสื่อโทรทัศน์ บรรยากาศของสื่อมันกลับไปคล้ายยุคเผด็จการทหาร”
นอกจากนี้ จอนยังได้สร้างภาพยนตร์สารคดี โดยถ่ายทอดเรื่องราวการต่อสู้ของเหล่ากรรมกรหญิงในโรงงานผลิตกางเกงยีนส์ฮาร่า ที่เรียกร้องค่าแรงที่ไม่เป็นธรรมจากนายจ้าง โดยภาพยนตร์เรื่องนี้ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกภาพยนตร์ของชาติในปี 2555
จอนได้รับรางวัล ‘แมกไซไซ สาขาบริการรัฐกิจ’ เช่นเดียวกับพ่อของจอน ที่เคยได้รับรางวัลเดียวกันในปี 2508 ซึ่งกลายเป็นภาพจำของการอุทิศเพื่อส่วนรวมของครอบครัวนี้
