ภาพของคนแต่งกายด้วยชุดภูติผีญี่ปุ่นชวนขนลุกที่เดินช้าๆ ตามจังหวะดนตรีญี่ปุ่นขลังๆ เป็นขบวนยาวไปตามถนนตอนกลางคืน หรือ ‘ขบวนราตรีร้อยอสูร’ (Hyakki Yakou) เป็นสิ่งที่หลายๆ คนเคยได้ยินไม่ก็เคยเห็นผ่านตามาบ้างทั้งคลิปเทศกาลในเกียวโต ในอนิเมะ หรือสื่อเกี่ยวกับญี่ปุ่น แต่ขบวนราตรีร้อยอสูรนี้เริ่มต้นมาตั้งแต่เมื่อไหร่กันนะ?
ก่อนที่จะพูดถึงขบวนราตรีร้อยอสูรเราต้องมาทำความรู้จักกับ ‘โยไค’ กันก่อน โยไคคือภูติ ผี หรือสิ่งเหนือธรรมชาติภายใต้อิทธิพลของศาสนาชินโต ซึ่งสามารถให้ได้ทั้งประโยชน์หรือโทษกับผู้พบเห็นก็ได้
โดยโยไคเริ่มปรากฏขึ้นในฐานะตำนานพื้นบ้าน ตั้งแต่ยุคเฮอัง หรือประมาณ 800 ปีก่อน และถูกกล่าวถึงในหนังสือรวมเรื่องราวมุขปาฐะยุคเฮอัน Konjaku Monogatarishuu ซึ่งหนังสือเล่มนี้นี่แหล่ะที่เป็นแรงบันดาลใจให้ผลงานภาพพิมพ์ปีศาจ ‘Gazu Hyakki Yagyou’ หรือสมุดภาพชุดขบวนร้อยอสูรยามวิกาล ของโทริยามะ เซกิเอ็น (Toriyama Sekien) ในยุคเอโดะ และภาพพิมพ์นี้ก็ทำให้เรื่องโยไคและขบวนร้อยอสูรเป็นที่รู้จักมากขึ้น จนมีคนไปเห็นขบวนราตรีร้อยอสูรขึ้นมาจริงๆ เลยเกิดเป็นความเชื่อว่า ถ้าใครเห็นขบวนราตรีร้อยอสูรจะมีอันเป็นไป ต้องท่องคาถาว่า “Katashihaya, Ekasenikurini, Tamerusake, Te-ehi, Ashiehi, Wareshikonike” แล้วรีบวิ่งหนีออกมาซ่อนตัวถึงจะปลอดภัย
เรื่องโยไคและขบวนราตรีร้อยอสูรยังคงอยู่คู่สังคมญี่ปุ่นมาทุกยุค โดยเปลี่ยนจากเรื่องราวสยองขวัญเป็นหนึ่งในวัฒนธรรมย่อยของญี่ปุ่น ทั้งปรากฏในสื่ออย่าง อนิเมะ เกม เพลง และเทศกาลขบวนราตรีร้อยอสูร ‘Ichijo-dori 100 Demon Night Parade’ ที่จัดขึ้นเป็นประจำทุกปีในย่านไทโชกัน (Taishogun) จังหวัดเกียวโต ซึ่งเทศกาลนี้นับว่าเป็นศูนย์รวมของคนที่สนใจในโยไคจากทั่วโลกเลยทีเดียว
จุดเริ่มต้นของเทศกาลขบวนราตรีร้อยอสูรที่เป็นที่รู้จักไปทั่วโลก มาจากความหลงใหลในโยไคของ จุนยะ โคโนะ (Junya Kono) เขาเริ่มจากการขอความร่วมมือร้านค้าให้ตั้งของเกี่ยวกับโยไคไว้หน้าร้าน และเปิดร้านขายหน้ากากโยไคในย่านไทโชกัน ในช่วงแรกก็ยังไม่ประสบความสำเร็จนัก จนกระทั้งในปี 2548 เขาได้จัดงานขบวนราตรีร้อยอสูร (Ichijo-dori 100 Demon Night Parade) ขึ้นเป็นครั้งแรก โดยได้รับความช่วยเหลือจาก the Yokai Art Group ทำให้มีผู้ที่สนใจในวัฒนธรรมโยไคหลั่งไหลเข้ามาร่วมในงานอย่างคึกคัก ทำให้ในปัจจุบันย่านไทโชกันกลายเป็นย่านรวมตัวของคนรักโยไค มีร้านค้าขายสินค้าเกี่ยวกับโยไคให้เห็นได้ทั่วไป และงานขบวนราตรีร้อยอสูรก็กลายเป็นเทศกาลชื่อดังที่จัดมาเกือบ 20 ปี ซึ่งในปีนี้ก็พึ่งจัดไปเมื่อเดือนเมษายนที่ผ่านมา
สำหรับคนไทยคนไหนที่สนใจหรือชื่นชอบขบวนโยไคก็ไม่ต้องบินไปไกลถึงเกียวโต เพราะเร็วๆ นี้ นิทรรศการสัญจร ‘โยไคพาเหรด : ขบวนภูตพิศวงจากญี่ปุ่น’ ได้เดินทางมาถึงประเทศไทยแล้ว ซึ่งในงานจะเล่าเรื่องโยไคในสังคมญี่ปุ่นตั้งแต่ยุคเอโดะจนถึงปัจจุบัน ผ่านภาพพิมพ์ไม้ เกม ของเล่น มังงะ อนิเมะ และอื่นๆ คัดสรรโดยยุโมโตะ โคอิจิ (Yumoto Koichi) ผู้อำนวยการของพิพิธภัณฑ์ มิโยชิ โมโนโนเกะ (Miyoshi Mononoke Museum) หรือพิพิธภัณฑ์โยไค เรียกได้ว่าคัดเลือกโดยผู้รู้ลึกรู้จริงด้านโยไคเลยทีเดียว นอกจากนี้ ภาพขบวนร้อยอสูรยามวิกาล (hyakki yagyo emaki) ที่ได้รับความสนใจไปทั่วโลกก็ได้มาจัดแสดงในงานนี้เช่นกัน
ถ้าใครชื่นชอบในวัฒนธรรมโยไค หรือชอบเรื่องผีญี่ปุ่นห้ามพลาด ส่วนใครที่ยังไม่รู้จักและอยากมาทำความรู้จักก็มาได้เหมือนกันนะ
สามารถเข้าชมได้ที่
- ห้องแกลอรี่ชั้น 1 TCDC กรุงเทพฯ ตั้งแต่วันที่ 15 มิถุนายน – 28 กรกฎาคม 2567 (หยุดทุกวันจันทร์)
- ห้องแกลอรี่ชั้น 1 TCDC ขอนแก่น ตั้งแต่วันที่ 7 สิงหาคม – 8 กันยายน 2567 (หยุดทุกวันจันทร์)
ศึกษาข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ https://ba.jpf.go.jp/th/yokai_parade/
อ้างอิงจาก
