(มีเปิดเผยเนื้อหาบางส่วนของอีพี Common People ในซีรีส์ Black Mirror ซีซั่นล่าสุด)
ลองนึกถึงภาพคนรักของคุณกำลังเสียชีวิตเพราะเนื้องอกในสมอง มีบริษัทหนึ่งบอกว่า จะผ่าตัดให้ฟรี เพื่อช่วยให้ชีวิตของเธอกลับมาเป็นเหมือนเดิม แต่คุณก็ต้องมารู้ว่า ของฟรีไม่มีในโลก สิ่งที่คุณต้องยอมจ่าย กลับกลายเป็นค่า Subscription ใหม่ๆ เพื่อให้เธอ ‘หยุดพูด’ ในบางเรื่อง รวมถึงให้สิทธิพิเศษให้คุณได้ ‘ควบคุม’ บางอย่างในตัวเธอได้เช่นกัน
นี่คือบางส่วนของเนื้อหาในตอน Common People ซึ่งผู้ชมจำนวนมากบอกว่า มันคือตอนที่เจ็บปวดและใจสลายมากที่สุดตอนหนึ่ง เท่าที่ Black Mirror เคยมีมา
ผู้สร้างซีรีส์เรื่องนี้อย่าง Charlie Brooker ให้สัมภาษณ์ว่า เขาได้รับแรงบันดาลใจของ Common People มาจากคำว่า “Enshitification” ที่หมายถึง การที่บริษัททุนแพลตฟอร์มยักษ์ใหญ่ ตั้งใจลดระดับคุณภาพของตัวเองลงมาเรื่อยๆ แต่กลับเพิ่มทุกอย่างเพื่อหากำไรแทน
อย่างไรก็ดี ถ้าเราย้อนดูที่มาของคำนี้ ก็จะพบว่า มันถูกพูดถึงขึ้นมาครั้งแรกโดย Cory Doctorow นักเขียนและผู้ที่เคลื่อนไหวเรื่องสิทธิในโลกดิจิทัล
โดยรวมแล้ว คำว่า “Enshitification” คือคำที่พยายามสะท้อนถึง ‘กระบวนการ’ ที่บริษัทเทคโนโลยียักษ์ใหญ่ผลิตฟีเจอร์หรือบริการใหม่ๆออกมาที่ฟังดูเผินๆแล้วเหมือนจะเป็นเรื่องดีต่อผู้ใช้งานแต่เมื่อเวลาผ่านไปสิ่งใหม่ๆเหล่านั้นกลับย่ำแย่ลงเรื่อยๆเพราะมันแฝงไปด้วยการพยายามหากำไรมากจนเกินไป
สามารถปรากฎได้ในหลายกรณี เช่น แพลตฟอร์มโซเชียลมีเดีย ที่บอกว่าปรับปรุงหน้าฟีดให้ดีขึ้น เพื่อประสบการณ์ของผู้ใช้งาน แต่เมื่อเวลาผ่านไป มันกลับโชว์เนื้อหาแต่โฆษณาที่ยิงแอดมาให้เราเห็น แต่เรากลับแทบจะไม่เห็นโพสต์สำคัญๆ จากเพื่อนเราเลย
Charlie Brooker ในฐานะผู้สร้างซีรีส์นี้เองก็เคยเผชิญกับประสบการณ์เช่นนั้น และเขาก็นำคำศัพท์คำนี้มาเป็นไอเดียสำคัญ สำหรับการพัฒนาบทของ Common People ที่ลงเอยในตอนจบด้วยเรื่องราวที่น่าเจ็บปวดที่สุด และกำลังบอกกับเราว่า ภายใต้โลกของทุนนิยมที่สนใจแต่เพียงกำไร เทคโนโลยีก็สามารถกลายเป็นเครื่องมือ ที่ขูดรีดเอาชีวิตและจิตใจได้อย่างน่าเกรงขาม ในขณะที่คนทั่วไปกลับมีอำนาจต่อรองน้อยลงไปเรื่อยๆ ในทุกวัน
อ้างอิงจาก
https://www.theguardian.com/science/2024/nov/26/enshittification-macquarie-dictionary-word-of-the-year-explained
https://www.cosmopolitan.com/uk/entertainment/a64429861/black-mirror-common-people-episode-explained/
#Brief #TheMATTER
