“การโจมตีครั้งนี้ เรียกว่า ปฏิบัติการ Raising Lion เพื่อหยุดยั้งภัยคุกคาม จากการผลิตอาวุธนิวเคลียร์ของอิหร่าน ซึ่งเป็นอันตรายต่อการอยู่รอดของอิสราเอล” เบนจามิน เนทันยาฮู นายกรัฐมนตรีอิสราเอล กล่าวถึงเหตุผลที่อิสราเอลเปิดฉากโจมตีอิหร่าน
ปฏิบัติการดังกล่าว เริ่มต้นเมื่อวันที่ 13 มิถุนายน (ตามเวลาท้องถิ่น) โดยอิสราเอลมีเป้าหมายหลักคือ โรงงานนิวเคลียร์ โรงงานสร้างขีปนาวุธ และผู้บัญชาการทหารของอิหร่าน
การโจมตีกลับของอิหร่านเกิดขึ้นในอีกสองวันถัดมา อิหร่านยิงขีปนาวุธใส่พื้นที่ทางตอนกลางและตอนเหนือของอิสราเอล ส่งผลให้จวบจนปัจจุบันทั้งสองฝ่ายต่างโจมตีกันไปกันมา ซึ่งสร้างความตึงเครียดทั่วพื้นที่ตะวันออกกลาง รวมถึงความขัดแย้งในระดับโลกเพราะมีมหาอำนาจอย่างสหรัฐฯ เข้ามามีส่วนเกี่ยวข้องด้วย
ความขัดแย้งที่มีท่าทียืดเยื้อและยาวนาน คำถามที่ตามมาคงหนีไม่พ้นว่าใครอยู่ฝั่งไหน?
เกริ่นก่อนว่า อิสราเอลมีความสัมพันธ์ระหว่างประเทศที่ค่อนข้างซับซ้อน ดังนั้นเราขอแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มใหญ่ และอีก 2 กลุ่มย่อย ดังนี้
พันธมิตรของอิสราเอล
- สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ (UAE)
แม้จะเคยเป็นศัตรูกันมาก่อน แต่เมื่อปี 2020 ผู้แทนระดับสูงจากอิสราเอลและสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ ลงนามในข้อตกลงสันติภาพประวัติศาสตร์ หรือเรียกว่าอับราฮัม (Abraham Accords) ร่วมกัน ที่สร้างความเปลี่ยนแปลงสำคัญในสมดุลอำนาจในตะวันออกกลาง และเป็นผลดีกับ UAE ที่พยายามเป็นมหาอำนาจทางการทหาร และการทำธุรกิจ นอกจากนี้ จุดยืนของ UAE ก็คือเป็นศัตรูกับอิหร่าน คล้ายกับอิสราเอลด้วยเช่นกัน
- บาห์เรน
เช่นเดียวกับสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ บาร์เรนเป็นหนึ่งในประเทศอาหรับที่ลงนามในข้อตกลงอับราฮัม จนเกิดการร่วมมือทางการทูต การค้า และความมั่นคงกับอิสราเอล ที่ผ่านมา บาร์เรนมีความขัดแย้งกับอิหร่าน เพราะอิหร่านเคยอ้างว่าบาร์เรนเป็นส่วนหนึ่งของอิหร่าน
- จอร์แดน
จอร์แดนเป็นประเทศอาหรับประเทศที่ 2 ที่ลงนามในสนธิสัญญาสันติภาพกับอิสราเอล (Israel–Jordan Peace Treaty) ในปี 1994 ส่งผลให้มีการร่วมมือกันหลายด้าน เช่น ด้านความมั่นคง ด้านทรัพยากรน้ำและพลังงาน นอกจากนี้ เมื่อปีที่แล้วจอร์แดนยังเคยยิงสกัดการโจมตีอิสราเอลโดยอิหร่าน จนเกิดการตั้งคำถามว่าจอร์แดนอยู่ข้างไหนกันแน่ ซึ่งรัฐบาลจอร์แดนให้ความเห็นว่า การยิงสกัดขีปนาวุธอิหร่าน ก็เพื่อปกป้องประเทศและพลเมืองของตนเท่านั้น
อย่างไรก็ตาม จอร์แดนเป็นประเทศที่ให้การช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม และยังมีผู้โยกย้ายถิ่นฐานชาวปาเลสไตน์จำนวนหลักล้านคน ทำให้สถานะของจอร์แดนยังไม่เป็นที่ชัดเจนมากนัก ในความขัดแย้งระหว่างอิสราเอลและอิหร่าน แต่จอร์แดนมีความสัมพันธ์ทางการทูตกับอิสราเอล ขณะที่ความสัมพันธ์ระหว่างอิหร่านค่อนข้างจะไม่สู้ดีนัก เพราะจอร์แดนมองอิหร่านเป็นภัยคุกคามต่อภูมิภาค เพราะมีบทบาทสำคัญต่อกลุ่มติดอาวุธ และที่สำคัญทั้งสองประเทศยังไม่มีความสัมพันธ์ในเชิงการทูต หรือเศรษฐกิจที่เป็นรูปธรรมร่วมกัน
นอกเหนือจากตะวันออกกลาง พันธมิตรที่สำคัญของอิสราเอล ได้แก่ สหรัฐอเมริกา ที่ให้การสนับสนุนทางทหาร การเมือง หรือบางประเทศในยุโรป เช่น เยอรมนี สหราชอาณาจักร ที่มีความสัมพันธ์ทางการทูตและเศรษฐกิจ
เบนจามิน เนทันยาฮู นายกรัฐมนตรีอิสราเอล
ศัตรูของอิสราเอล
- อิหร่าน
เป็นศัตรูหลักของอิสราเอล เพราะไม่ยอมรับการมีอยู่ของรัฐอิสราเอล นอกจากนั้นอิหร่านสนับสนุนกลุ่มติดอาวุธ เช่น ฮิซบอลเลาะห์ (Hezbollah) ในเลบานอน และฮามาส (Hamas) ในกาซา ที่ถือเป็นคู่ขัดแย้งของอิสราเอล
ทั้งนี้ อิหร่านและอิสราเอลเคยเป็นพันธมิตรกัน จนกระทั่งอิหร่านเกิดการปฏิวัติอิสลาม ในปี 1979 จนเกิดอุดมการณ์ต่อต้านอิสราเอล ผู้นำอิหร่านบอกว่าอิสราเอลเป็น ‘เนื้องอกมะเร็ง’
จึงสรุปได้ว่าความไม่ลงรอยกันระหว่างอิสราเอลและอิหร่านครอบคลุมทั้งด้านอุดมการณ์ การทูต และโครงการนิวเคลียร์ของอิหร่าน ที่ตอนนี้ถือเป็นข้อพิพาทหลักที่ทำให้ทั้ง 2 ฝ่ายโจมตีกัน
- ซีเรีย
เป็นศัตรูกับอิสราเอลมาอย่างยาวนาน ไม่มีความสัมพันธ์ทางการทูตหรือการเจรจากัน โดยตลอดที่ผ่านมาทั้งคู่เคยทำสงครามต่อกันหลายครั้ง แต่ความขัดแย้งที่สำคัญคือ การยึดพื้นที่ที่ราบสูงโกลัน (Golan Heights) ซึ่งอิสราเอลยึดครองจากซีเรียตั้งแต่ปี 1967
- เลบานอน
ถือเป็นศัตรูหลักของอิสราเอลไม่ต่างกับอิหร่าน เพราะเลบานอนไม่ยอมรับการมีอยู่ของรัฐอิสราเอล และจุดตึงเครียดสำคัญที่ทำให้เกิดการสู้รบกันอยู่บ่อยครั้ง คือ กลุ่มฮิซบอลเลาะห์ ที่เกิดขึ้นมาเพื่อทำลายรัฐอิสราเอลโดยเฉพาะ มีฐานที่ตั้งอยู่ในเลบานอนใต้ ซึ่งกลุ่มนี้ได้รับการสนับสนุนจากอิหร่าน
ทว่าความตึงเครียดเพิ่มสูงขึ้นอย่างเห็นได้ชัด หลังจากที่อิสราเอลบุกโจมตีกาซา เลบานอนมีการยิงจรวดใส่อิสราเอลบ่อยครั้ง ส่วนอิสราเอลตอบโต้กลับด้วยการโจมตีทางอากาศ
Photo by AHMAD AL-RUBAYE / AFP
- เยเมน
ไม่ยอมรับการมีอยู่ของรัฐอิสราเอล และมีท่าทีต่อต้านอิสราเอลอย่างเห็นได้ชัด เพราะเยเมนสนับสนุนปาเลสไตน์ นอกจากนี้ เยเมนยังเป็นฐานที่ตั้งของกลุ่มติดอาวุธฮูซี (Houthi) ที่มีจุดยืนต่อต้านอิสราเอล มองอิสราเอลเป็นศัตรู ทำให้หลังจากที่อิสราเอลโจมตีกาซาอย่างหนัก กลุ่มดังกล่าวก็ตอบโต้อิสราเอลอยู่บ่อยครั้ง
- อิรัก
อิรักและอิสราเอลเป็นศัตรูกันในเชิงนโยบายมาอย่างยาวนาน แม้ว่ายุคซัดดัม ฮุสเซน จะล่มสลายไปตั้งแต่ปี 2003 แล้วก็ตาม โดยในยุคนั้น ซัดดัมมีท่าทีต่อต้านอิสราเอลอย่างชัดเจน อย่างไรก็ตาม หลังยุคซัดดัม รัฐบาลใหม่ของอิรักก็มีความใกล้ชิดกับอิหร่าน
- คูเวต
เป็นประเทศที่มีจุดยืนชัดเจนที่สุดว่าสนับสนุนปาเลสไตน์ และต่อต้านอิสราเอลอย่างชัดเจน โดยเฉพาะหลังจากที่อิสราเอลโจมตีกาซาอย่างหนัก คูเวตออกมาประณามการกระทำของอิสราเอลอย่างรุนแรง
- ปาเลสไตน์
นับตั้งแต่กองทัพอิสราเอลได้เปิดฉากปฏิบัติการ เพื่อทำลายล้างกลุ่มฮามาส และตอบโต้การโจมตีข้ามพรมแดนในกาซา เมื่อวันที่ 7 ตุลาคม 2023 อิสราเอลและปาเลสไตน์ก็มีความขัดแย้งกันอย่างต่อเนื่อง แม้จะมีการเจรจาให้หยุดยิงแล้วก็ตาม
แต่ฝั่งปาเลสไตน์ยังได้รับผลกระทบอย่างหนัก บ้านเรือนเสียหาย ผู้คนล้มตายเฉียด 60,000 คน ทั้งจากการโจมตีและการเผชิญกับความไม่มั่นคงทางอาหารในระดับที่รุนแรง เนื่องจากอิสราเอลยังคงปิดล้อมความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม ทั้งการลำเลียงอาหาร ยา และความช่วยเหลืออื่นๆ เพื่อกดดันให้ฮามาสปล่อยตัวตัวประกันที่เหลืออยู่
ไม่ใช่ศัตรูโดยตรงของอิสราเอล
- ตุรกี
ยังมีการค้าขายและแลกเปลี่ยนทางการทูตกับอิสราเอล แม้ว่าจะวิจารณ์อิสราเอลอย่างตรงไปตรงมาต่อการโจมตีกาซาก็ตาม
- กาตาร์
แม้จะเป็นหนึ่งในประเทศที่สนับสนุนทางการเงินให้กับกลุ่มฮามาส แต่ก็มีบทบาทในการไกล่เกลี่ยให้หยุดยิง เจรจาตัวประกัน ฯลฯ ดังนั้น อิสราเอลจึงจำเป็นต้องพึ่งพากาตาร์ในการเจรจากับกลุ่มติดอาวุธในกาซา
- ซาอุดีอาระเบีย
มีการร่วมมือกับอิสราเอลหลายด้าน เช่น ด้านความมั่นคง การข่าว อีกทั้งยังมีการลงนามข้อตกลงสันติภาพกับอิสราเอล เมื่อปี 2023 อีกด้วย อย่างไรก็ตาม หลังจากที่อิสราเอลโจมตีกาซา ซาอุดีอาระเบียจึงชะลอการเจรจาเพื่อสร้างสันติภาพร่วมกับอิสราเอลไว้ก่อน
เป็นกลาง
- โอมาน
เป็นประเทศที่มีท่าทีเป็นกลางและประนีประนอมกับอิสราเอล แต่หลังเกิดการโจมตีกาซา โอมานออกมาประณามอิสราเอล แต่ยังไม่ถึงขั้นตัดความสัมพันธ์ เนื่องจากโอมานมีนโยบายไม่เลือกข้างและเป็นกลางในภูมิภาคตะวันออกกลาง
สรุปได้ว่าความสัมพันธ์ระหว่างอิสราเอลกับประเทศในตะวันออกกลาง มีความซับซ้อนและแตกต่างกันออกไป ขึ้นอยู่กับอุดมการณ์และผลประโยชน์ ดังนั้น ต้องจับตาดูต่อไปว่าความขัดแย้งที่เกิดขึ้นในภูมิภาคตะวันออกกลาง ที่ขณะนี้อิสราเอลถือเป็นตัวละครหลักจะเดินเกมอย่างไร เพื่อลดความตึงเครียดระหว่างเพื่อนบ้านให้มากที่สุด
อ้างอิงจาก
