ร่าง พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสารของราชการ (ฉบับที่ ..) พ.ศ. …. ซึ่งผ่านความเห็นชอบจากที่ประชุมคณะรัฐมนตรี (ครม.) ของรัฐบาล พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา ไปเมื่อสัปดาห์ก่อนยังอยู่ในความสนใจของสาธารณชน วันก่อนแฮชแท็ก #ไม่เอาพรบข้อมูลข่าวสาร ได้ขึ้นเทรนดิ้งในทวิตเตอร์ด้วยจำนวนข้อความที่อ้างอิงถึงกว่า 1.4 แสนข้อความ
.
แต่ปัญหาก็คือว่า จนถึงขณะนี้ ร่าง พ.ร.บ.ดังกล่าวฉบับเต็ม ยังไม่ได้รับการเผยแพร่ให้สาธารณชนร่วมกันพิจารณาแต่อย่างใด ทั้งๆ ที่ กำลังจะเข้าสู่การพิจารณาในที่ประชุมรัฐสภาเร็วๆ นี้
.
กระทั่งเมื่อไปตรวจสอบในเว็บไซต์ของสำนักงานเลขานุการคณะรัฐมนตรี (สลค.) หน่วยงานที่ทำหน้าที่ธุรการให้กับการประชุม ครม. ก็ไม่พบ ‘วาระ’ การประชุมเพื่อพิจารณาเรื่องดังกล่าว ทั้งที่เป็นเพียงวาระพิจารณาร่างกฎหมายธรรมดา กลายเป็นเรื่องที่มีข้อสงสัยเต็มไปหมด
.
The MATTER มีโอกาส ‘เห็น’ ร่างกฎหมายนี้จากแหล่งข่าว เพื่อให้การสนทนาประเด็นร่าง พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสารฉบับใหม่นี้ มีข้อเท็จจริงใหม่ๆ สำหรับการพูดคุยต่อไป จึงขอสรุปประเด็นสำคัญมาให้ทุกคนได้อ่านกัน (นอกเหนือจากสรุปสาระสำคัญคร่าวๆ 16 ข้อที่เว็บไซต์ทำเนียบรัฐบาลเผยแพร่มาให้ดูกันก่อนหน้านี้แล้ว)
.
1.) ร่าง พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสารฯ นี้เป็นร่างแก้ไข พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสารฯ เดิมที่ใช้มาตั้งแต่ปี พ.ศ.2540 ไม่ใช่การทำกฎหมายใหม่ขึ้นมา มีเนื้อหาทั้งสิ้น 43 มาตรา
.
2.) หนึ่งในเหตุผลที่ต้องมีร่าง พ.ร.บ.นี้มา เนื่องจากในรัฐธรรมนูญฉบับปี พ.ศ.2560 มาตรา 41(1) และมาตรา 59 ได้อ้างถึง ‘ข้อมูลข่าวสารสาธารณะ’ ที่ไม่มีใน พ.ร.บ.เดิม
.
3.) ทั้งนี้ รัฐธรรมนูญฉบับปี พ.ศ.2560 มาตรา 41(1) รับรอง ‘สิทธิ’ ประชาชนในการเข้าถึงข้อมูลข่าวสารสาธารณะที่อยู่ในครอบครองของรัฐ และมาตรา 59 รัฐ ‘ต้อง’ เปิดเผยข้อมูลข่าวสารสาธารณะในครอบครอง ที่มิใช่ข้อมูลความมั่นคงหรือความลับราชการ
.
4.) นิยามของ ‘ข้อมูลข่าวสารสาธารณะ’ หมายถึง ข้อมูลข่าวสารที่รัฐต้องเปิดเผยให้ประชาชนรับทราบโดยไม่ต้องร้องขอ หรือเปิดเผยโดย automatic
.
5.) แต่แทนที่สาระสำคัญของร่าง พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสารฯ ฉบับผ่าน ครม.ประยุทธ์ จะเน้นข้อมูลที่ต้องเปิดเผยโดย automatic กลับไปเน้นเรื่อง ‘ข้อมูลข่าวสารที่ห้ามเปิดเผย’ ถึงขนาดมีการเพิ่มหมวดใหม่ เป็นหมวดที่ 1/1
.
6.) ข้อมูลข่าวสารที่ห้ามเปิดเผยมีอะไรบ้าง? เนื้อหาในร่าง พ.ร.บ.ใหม่ กำหนดไว้ 2 ประเด็นใหญ่ๆ
– ข้อมูลข่าวสารของราชการที่ “หากเปิดเผยแล้ว #อาจมีการนำไปใช้ในทางที่อาจก่อให้เกิดความเสียหายต่อสถาบันพระมหากษัตริย์ และ #ข้อมูลด้านการถวายความปลอดภัย” (มาตรา 13/1)
– ข้อมูลข่าวสารของราชการที่ “เป็นข้อมูลความมั่นคงของรัฐ #ด้านการทหารและการป้องกันประเทศ #ด้านการข่าวกรอง #ด้านการป้องกันและปราบปรามการก่อการร้าย #ด้านการต่างประเทศที่เกี่ยวกับความมั่นคงของรัฐ #ด้านการรักษาความปลอดภัยบุคคล และข้อมูลความมั่นคงของรัฐด้านอื่นตามที่ ครม.ประกาศกำหนด” (มาตรา 13/2)
นอกจากนี้ ยังกำหนด ‘รายละเอียด’ ข้อมูลข่าวสารที่ห้ามเปิดเผยไว้อย่างละเอียด ระหว่างมาตรา 13/3 – 13/9
.
7.) ที่น่าสนใจก็คือ ร่าง พ.ร.บ.ใหม่ กำหนดบทลงโทษกรณี “ผู้ใดฝ่าฝืนมาตรา 13/1 หรือมาตรา 13/2” ไว้ว่า ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกิน 10 ปี หรือปรับไม่เกิน 200,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ (มาตรา 41/2)
.
8.) ในความเห็นของเรา ร่าง พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสารฯ ฉบับใหม่ แก้ไขปัญหาของฉบับเดิมอยู่บ้าง เช่น เพิ่มข้อมูลข่าวสารสาธารณะที่ต้องเปิดเผยแบบ automatic (มาตรา 7 และมาตรา 9) จาก 13 รายการเป็น 15 รายการ, ให้เปิดเผยข้อมูลข่าวดังกล่าวผ่านระบบดิจิทัลด้วย (เดิมข้อมูลบางส่วนกฎหมายเขียนไว้ว่าแค่จัดไว้ให้ประชาชนตรวจดูได้ คือต้องเดินทางไปดู), กำหนดระยะเวลาที่หน่วยงานรัฐต้องเปิดเผยข้อมูลให้กับผู้ขอตามมาตรา 11 ภายใน 30 วัน (เดิมไม่ได้กำหนดระยะเวลา แค่เขียนว่า “ภายในเวลาอันสมควร”) ฯลฯ
.
9.) แต่หากเทียบกับข้อเสีย (โดยเฉพาะกรณี ‘ข้อมูลข่าวสารที่ห้ามเปิดเผย’) แล้วข้อดีดังกล่าวอาจกลายเป็นเรื่องเล็กไปเลย จนหลายๆ คนมองว่า ร่าง พ.ร.บ.นี้อาจนำไปสู่การปกปิดข้อมูลมากกว่าเปิดเผย
.
10.) รังสิมันต์ โรม ส.ส.บัญชีรายชื่อ พรรคก้าวไกล เปิดเผยว่า รัฐบาลเตรียมเสนอร่าง พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสารฯ ฉบับใหม่ว่าเป็น ‘กฎหมายปฏิรูป’ ทำให้การพิจารณาร่างกฎหมายจะเป็นหน้าที่ทั้งของ ส.ส.และ ส.ว.แต่งตั้งตั้งแต่แรก “คงกะเอาให้ผ่านสภาให้ได้จริงๆ”
.
หลายฝ่ายมองว่า หากกฎหมายหน้าตาแบบนี้ออกมาใช้บังคับจริง ข้อมูลหลายๆ อย่างจะถูก ‘ปกปิด’ ไม่ให้สาธารณชนรับทราบ โดยอ้างเหตุผลกว้างๆ เช่น อาจสร้างความเสียหายต่อสถาบันฯ หรือเกี่ยวข้องกับความมั่นคง
.
จึงอยากชวนให้ทุกๆ คนจับต่างร่าง พ.ร.บ.นี้กันต่อไป เพราะน่าจะมีผลกระทบกับเราทุกคนในฐานะผู้เสียภาษี และผู้ถืออำนาจอธิปไตยตัวจริงแน่ๆ ไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง
.
.
อ้างอิงข้อมูลบางส่วนจาก
https://cdc.parliament.go.th/draftconstitution2/ewt_dl_link.php?nid=1038
https://www.thaigov.go.th/news/contents/details/40260
http://web.krisdika.go.th/data/law/law2/%A203/%A203-20-2540-001.pdf
#Brief #TheMATTER
