เรากำลังโดนจับตามองอยู่หรือเปล่า? เมื่อล่าสุดมีรายงานค้นพบว่า มีการใช้สปายแวร์ติดเข้ามาสอดแนมผ่านโทรศัพท์ของประชาชน ซึ่งวันนี้ (18 กรกฎาคม) iLaw, DigitalReach และ Citizen Lab จัดงานเสวนาเพื่อนำเสนอข้อค้นพบจากการติดตามเก็บรวบรวมการโจมตีของเพกาซัสในประเทศไทย
ข้อค้นพบหลักที่มีการเปิดเผยในรายงานคือ มีหลักฐานว่ามีการใช้ เพกาซัส ซึ่งเป็นสปายแวร์ที่ใช้สอดแนมทางไซเบอร์ที่ก้าวหน้าที่สุดในโลก โดยผู้เสียหายหลายคนได้รับการเตือนจากบริษัท Apple ในเดือนพฤศจิกายนเมื่อปี 2564
เท่าที่พบตอนนี้ มีโทรศัพท์ของบุคคลอย่างน้อย 30 คนที่ถูกเจาะระบบได้สำเร็จโดยสปายแวร์ในช่วงระหว่างปี 2563-2564 ซึ่งเป็นช่วงที่มีการชุมนุมเรียกร้องประชาธิปไตยอยู่หลายครั้ง โดยคนส่วนใหญ่ที่ถูกเจาะมีบทบาทในการประท้วงเพื่อเรียกร้องประชาธิปไตย สนับสนุนการปฏิรูปการเมืองและสถาบันพระมหากษัตริย์ด้วย
ทาง iLaw ระบุว่า “หลักฐานทางนิติวิทยาศาสตร์ที่รวบรวมได้จากร่องรอยการเจาะของสปายแวร์เพกาซัส จะไม่สามารถบ่งชี้ได้ว่า บุคคลหรือหน่วยงานใดเป็นผู้ใช้สปายแวร์นี้เจาะระบบ แต่หลักฐานแวดล้อมก็พอจะสรุปได้ว่ารัฐบาลไทยเป็นผู้ได้รับประโยชน์สูงสุดจากการใช้สปายแวร์เพกาซัสเจาะระบบเครื่องมือสื่อสารของผู้เห็นต่างที่เกี่ยวข้องกับการประท้วงรัฐบาล”
รุ้ง-ปนัสยา สิทธิจิรวัฒนกุล ระบุว่า จากการย้อนดูพบว่า วันที่ได้รับแจ้งว่ามีการแทรกแซงโทรศัพท์คือช่วงเวลาที่มีการประชุม ก่อนวันชุมนุม ซึ่งเธอทราบว่าโดนไปทั้งสิ้น 4 ครั้ง และพยายามวางโทรศัพท์ให้ห่างจากตัวในช่วงเวลาที่ต้องคุยเรื่องสำคัญๆ แทน
เช่นเดียวกับ พวงทอง ภวัครพันธุ์ อาจารย์ประจำคณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กล่าวว่า ได้รับแจ้งว่าถูกเจาะข้อมูลอย่างน้อย 5 ครั้ง พร้อมตั้งคำถามถึงงบประมาณที่ถูกนำมาใช้ในกระบวนการนี้ และเสริมว่า สิ่งที่เกิดขึ้น ยิ่งย้ำแนวคิดที่หน่วยงานรัฐชอบมองว่าประชาชนเป็นศัตรู และทำราวกับว่าประชาชนเป็นผู้ก่อการร้าย
“ในมือถือเรามีชีวิตส่วนตัว มีวันที่เราคุยกับเพื่อน กับแฟน เราเอามือถือเข้าห้องน้ำ ข้างเตียง ก็ไม่รู้ว่าเขาจะเปิดกล้องตอนไหน เป็นเรื่องที่งงๆ มีมิติส่วนนี้ด้วยที่กระทบ” ยิ่งชีพ อัชฌานนท์ จาก iLaw หนึ่งในผู้ที่ได้รับแจ้งอีเมลจาก Apple กล่าว
สฤณี อาชวานันทกุล มองว่า ต้องเรียกร้องความรับผิดชอบจากหน่วยงานรัฐ โดยช่วงแรกที่ประชาชนได้รับอีเมล ยังไม่มีหลักฐาน หน่วยงานรัฐระบุแค่ว่าจะตรวจสอบ แต่วันนี้จากการตรวจสอบรายงานได้พบแล้ว ว่ามีการใช้เพกาซัสในไทยจริง ซึ่งบริษัท NSO ที่เป็นเจ้าของเพกาซัสนั้นระบุว่าจะซื้อขายให้เฉพาะหน่วยงานรัฐเท่านั้น ดังนั้น รัฐบาลต้องรับผิดชอบ ขณะเดียวกันก็เรียกร้องให้ ส.ส.ต้องเรียกเอกสารเพื่อหาร่องรอบจัดซื้อจัดจ้าง เพื่อให้เรื่องนี้ไปถึงสภา
ขณะเดียวกัน สฤณีก็ชวนให้ประชาชนติดตาม คดีของ Apple และ WhatsApp ยื่นฟ้องร้องบริษัท NSO เพราะถือว่า สปายแวร์นี้เป็นสิ่งที่ถูกใช้เพื่อละเมิดสิทธิมนุษยชน
นอกจากนี้ โตโต้-ปิยรัฐ จงเทพ ก็เสริมว่า ที่ผ่านมา ส.ส.ก็มักถูกฟ้องร้องจากการเปิดเผยข้อมูลบางอย่าง ดังนั้น ควรต้องมีกฎหมายรองรับการเปิดเผยข้อมูลลับ ซึ่งรวมถึงข้อมูลการใช้งบเพื่อซื้อเทคโนโลยีต่างๆ ด้วย เพื่อให้ประชาชนได้รับรู้ว่าภาครัฐใช้งบประมาณกับเรื่องนี้ไปเท่าไหร่
อ่านรายงานเพิ่มเติมได้ที่: freedom.ilaw.or.th
