ภาพ ‘The Starry Night’ (1889) ของศิลปินผู้ยิ่งใหญ่ ‘วินเซนต์ แวน โก๊ะห์’ (Vincent Van Gogh) ได้แรงบันดาลใจมาจากอะไร? นี่คือคำถามที่นักประวัติศาสตร์ศิลป์หลายต่อหลายคนพยายามจะตอบกันมาอย่างยาวนาน
แต่ล่าสุด ก็มีผู้เชี่ยวชาญนำเสนอทฤษฎีใหม่ว่า ผลงานภาพวาดสีน้ำมันที่นำเสนอภาพราตรีประดับดาวเหนือเมืองแซ็ง–เรมี–เดอ–พรอว็องส์ (Saint-Rémy-de-Provence) นั้น น่าจะได้แรงบันดาลใจมาจาก ‘หอไอเฟล’ ด้วย
เจมส์ ฮอลล์ (James Hall) ศาสตราจารย์ด้านประวัติศาสตร์ศิลป์จากมหาวิทยาลัยเซาแทมป์ตัน อดีตนักวิจารณ์ศิลปะของ The Guardian นำเสนอทฤษฎีดังกล่าว ซึ่งตีพิมพ์ในวารสารศิลปะ Burlington Magazine ฉบับเดือนเมษายน
ฮอลล์เสนอว่า แวน โก๊ะห์ พยายามจะแสดงออกถึงความคับข้องใจที่มีต่อหอไอเฟล ในฐานะสัญลักษณ์ของสังคมที่สนใจเรื่องวิทยาศาสตร์และวิศวกรรมศาสตร์มากกว่าความงามและธรรมชาติ ต้นสนไซเปรสในภาพ ‘The Starry Night’ ก็คือการแทนที่หอไอเฟลด้วยธรรมชาติ
“มันคือการตอบโต้โดยบอกว่า ดูสิ เราก็มีหอไอเฟลจากธรรมชาติของเราด้วยเหมือนกัน” ฮอลล์อธิบาย
เขาเสนอว่า แวน โก๊ะห์ เริ่มวาดภาพชุดนี้ในเดือนมิถุนายน ปี 1889 ไม่นานหลังจากที่หอไอเฟลได้รับการเปิดตัวในฐานะพระเอกหลักของงานนิทรรศการโลก (International Exposition) ของปีนั้น พร้อมมีการฉลองอย่างยิ่งใหญ่ด้วยดอกไม้ไฟ แสงไฟ และพลุ ซึ่งฮอลล์ก็บอกว่า ถูกแทนที่ด้วย “ท่วงทำนองแห่งดวงดาว ท้องฟ้า และก้อนเมฆ” ในภาพวาด ‘The Starry Night’
ฮอลล์เล่าว่า ในช่วงนั้น แวน โก๊ะห์ กำลังหมกมุ่นอยู่กับเสาโอเบลิสก์ (Obelisk) ของอาณาจักรอียิปต์โบราณ ในฐานะสิ่งที่เป็นเสาหลักยึดเหนี่ยวจิตใจของคนในสังคมไว้ด้วยกัน ซึ่งเป็นไปในทางตรงกันข้ามกับแนวคิดในฝรั่งเศสยุคนั้น เพราะมีความพยายามจะด้อยค่าอียิปต์โบราณ
เขาอธิบายว่า ภายหลังจากจากสงครามฝรั่งเศส–ปรัสเซีย ช่วงปี 1870-1871 ฝรั่งเศสก็พยายามกู้คืนศักดิ์ศรีของตัวเองในเวทีนานาชาติ และพยายามประกาศว่า นักวิทยาศาสตร์และวิศวกรของฝรั่งเศสนั้น (ที่ใช้แรงงานของตัวเองโดยได้รับเงินตอบแทน) ยิ่งใหญ่ยิ่งกว่าผู้สร้างปีรามิดในสมัยอียิปต์โบราณ (ที่มีทาสให้ใช้แรงงานฟรีๆ)
แวน โก๊ะห์ ย้ายจากปารีสไปสู่ชนบทในปี 1888 ส่วนหนึ่งก็เพื่อออกไปจากเมืองสมัยใหม่ที่หมกมุ่นกับความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์ ฮอลล์จึงชี้ว่า การสร้างสรรค์วิวนอกหน้าต่างของเมืองแซ็ง–เรมี–เดอ–พรอว็องส์ ก็ย่อมสะท้อนประสบการณ์ทั้งส่วนตัว และปฏิกิริยาที่มีต่อวิศวกรที่พยายามเทียบตัวเองเทียบเท่ากับสถาปัตยกรรมอียิปต์โบราณด้วย
นอกจากนี้ ในปี 1887 หนังสือพิมพ์ในปารีสยังเคยตีพิมพ์จดหมายของกลุ่มศิลปินและนักเขียนแนวหน้าในขณะนั้น ประณามหอไอเฟลว่าเป็น “หอคอยชวนหัวที่ทำให้ท้องไส้ปั่นป่วน” และแม้ว่า แวน โก๊ะห์ จะไม่ได้ลงชื่อในจดหมายดังกล่าว แต่ฮอลล์ก็เชื่อว่า เขาน่าจะเห็นด้วยกับการวิจารณ์ในจดหมายเช่นกัน
“ภาพ ‘The Starry Night’ ของ แวน โก๊ะห์ คือการตอบโต้ของธรรมชาติและประวัติศาสตร์ ที่มีต่ออสูรกายจากเหล็กกล้าที่กระหึ่มสะเทือนของไอเฟล ที่พยายามจะล้ำหน้าชาวอียิปต์ แต่กลับทำให้ปารีสมัวหมอง” คือคำอธิบายของฮอลล์
อ้างอิงจาก
