“ชาวสวีเดนจำนวนมากอาจสังเกตว่ากฎหมายเปลี่ยนแปลงไป แต่สำหรับคนข้ามเพศ การแก้กฎหมายนี้จะสร้างความแตกต่างครั้งใหญ่และสำคัญ“ โยฮัน ฮัลท์เบิร์ก สส. ตัวแทนพรรคสายกลางกล่าวในที่ประชุมรัฐสภา ก่อนรัฐสภาสวีเดนมีมติผ่านกฎหมายลดอายุการเปลี่ยนเพศตามกฎหมาย จากเดิม 18 ปี เป็น 16 ปี พร้อมให้กระบวนการเปลี่ยนเพศเข้าถึงง่ายมากยิ่งขึ้น โดยมีมติผ่านด้วยคะแนนเสียง เห็นด้วย 234 เสียง และไม่เห็นด้วย 94 เสียง
สวีเดน ถือเป็นประเทศแรกในโลกที่ให้เปลี่ยนเพศได้ตามกฎหมายได้ตั้งแต่ปี 1972 แต่ถึงอย่างนั้น การจะเปลี่ยนแปลงในครั้งนี้ก็ยังนำมาซึ่งการถกเถียงในรัฐสภาอย่างดุเดือดอยู่ดี
ในสภามีความเห็นแบ่งออกเป็นหลายฝ่าย โดยพรรคสายกลางของ อุล์ฟ คริสเตอช็อน นายกรัฐมนตรีสวีเดน และพรรคเสรีนิยมแสดงความเห็นสนับสนุนกฎหมายนี้ ในขณะที่พรรคคริสเตียนเดโมแครต และพรรคสวีเดนเดโมแคตรต่อต้าน โดยบอกว่าต้องการดูงานวิจัยเพิ่มเติม และบอกว่าเป็นข้อเสนอที่ประชาชนยังไม่สนับสนุน โดยผลสำรวจล่าสุดจากเครือข่ายโทรทัศน์ TV4 ของสวีเดน พบว่า 59% ของชาวสวีเดนเห็นว่านี่เป็นข้อเสนอที่ไม่ดี ในขณะที่ 22% เห็นด้วยกับข้อเสนอ
ไม่เพียงแค่ลดอายุเท่านั้น เพราะกฎหมายใหม่ต้องการทำให้กระบวนการเปลี่ยนเพศทากงฎหมายนั้นง่ายยิ่งขึ้นด้วย “กระบวนการปัจจุบันยาวนานมาก ชาวสวีเดนอาจต้องใช้เวลามากถึง 7 ปีในการเปลี่ยนเพศตามกฎหมาย” ปีเตอร์ ซิดลุนด์ ปอนคาลา ประธานสหพันธ์สวีเดนเพื่อสิทธิเลสเบี้ยน เกย์ ไบเซ็กชวล คนข้ามเพศ เกย์ และสิทธิระหว่างเพศ (RFSL) บอก
กระบวนการปัจจุบันนั้น ชาวสวีเดนที่ต้องการเปลี่ยนเพศตามกฎหมาย จะต้องได้รับการวินิจฉัยจากเพศว่ามีภาวะ Gender Dysphoria (ภาวะทุกข์ใจจากการที่บุคคลมีอัตลักษณ์ทางเพศสภาพไม่สอดคล้องกับเพศกำเนิด) ซึ่งกฎหมายใหม่ จะไม่จำกัดไว้เฉพาะผู้ที่มีภาวะนี้อีกต่อไป
กฎหมายใหม่ทั้งสองฉบับนี้ จะมีผลบังคับใช้ในวันที่ 1 กรกฎาคม 2025 ซึ่งจะทำให้ผู้มีอายุตั้งแต่ 16 ปีสามารถเปลี่ยนเพศตามกฎหมายได้ในกระบวนการที่ง่ายขึ้น โดยเข้าพูดคุยปรึกษาแพทย์และรับอนุมัติจากคณะกรรมการสุขภาพและสวัสดิการแห่งชาติสวีเดน แต่สำหรับผู้ที่มีอายุต่ำกว่า 18 ปี จะต้องได้รับการอนุญาตจากผู้ปกครองด้วย
สำหรับกระบวนการผ่าตัดเพื่อเปลี่ยนแปลงเพศสภาพ จะสามารถทำได้ตั้งแต่อายุ 18 ปีขึ้นไปโดยไม่จำเป็นต้องได้รับการอนุมัติจากคณะกรรมการฯ อย่างไรก็ดี การตัดรังไข่หรืออัณฑะ ยังอนุญาตเฉพาะในผู้ที่มีอายุตั้งแต่ 23 ปีขึ้นไป ไม่มีการเปลี่ยนแปลงจากกฎหมายเดิม
นอกจากนั้น ประเทศสวีเดนยังมีกฎหมายอื่นๆ เกี่ยวข้องกับเพศหลากหลาย อย่างกฎหมายสมรสเท่าเทียมที่เริ่มในปี 2009 บรรจุเรื่องการห้ามเลือกปฏิบัติทางเพศลงในรัฐธรรมนูญในปี 2011 และมีข้อกฎหมายอื่นๆ เช่น สิทธิการรับเลี้ยงบุตรบุญธรรมสำหรับคู่รักเพศเดียวกัน สิทธิในการผสมเทียม
ไม่เพียงแค่สวีเดนเท่านั้น หลายประเทศในยุโรปได้ผ่านกฎหมายในลักษณะใกล้เคียงกัน ทำให้คนเปลี่ยนเพศตามกฎหมายได้ง่ายยิ่งขึ้น โดยในสัปดาห์ที่ผ่านมา รัฐสภาเยอรมนีผ่านกฎหมายว่าการเปลี่ยนเพศตามกฎหมายไม่จำเป็นต้องมีใบรับรองแพทย์ และในที่ปีที่แล้ว สเปนได้อนุมัติให้ผู้มีอายุ 16 ปีขึ้นไปเปลี่ยนเพศได้ตามกฎหมายโดยไม่ต้องผ่านการประเมินจากแพทย์ เช่นกัน
สำหรับในประเทศไทย ปัจจุบันมีข้อกำหนดเรื่องดการดูแลเพื่อยืนยันอัตลักษณ์ทางเพศ อย่างการใช้ยาฮอร์โมน หรือการผ่าตัด ตามข้อบังคับแพทยสภา ว่าด้วยการรักษาจริยธรรมแห่งวิชาชีพเวชกรรม เกี่ยวกับการรักษาเพื่อเปลี่ยนเพศ พ.ศ. 2565 ซึ่งไม่ได้ระบุถึงข้อกำหนดอายุของผู้เข้ารับบริการไว้อย่างชัดเจน แต่ขณะนี้กำลังมีการแก้ไขข้อบังคับใหม่ โดยจะระบุให้ผู้ที่มีอายุตั้งแต่ 18 ปีขึ้นไปสามารถแสดงความยินยอมขอรับการให้ยาเพื่อการยืนยันเพศสภาพได้ด้วยตนเอง แต่หากเป็นผ่าตัด จะต้องมีอายุเกิน 20 ปีขึ้นไป หากต่ำกว่านั้น จะขึ้นอยู่กับการพิจารณารายบุคคล หรือให้ผู้ปกครองตัดสินใจร่วมด้วย
อย่างไรก็ดี การเปลี่ยนเพศตามกฎหมายนั้นยังไม่เกิดขึ้นจริง โดยล่าสุดเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ สภาฯ มีมติไม่รับร่าง พ.ร.บ. การรับรองเพศ คำนำหน้านาม และการคุ้มครองบุคคลผู้มีความหลากหลายทางเพศ พ.ศ… ที่ธัญวัจน์ กมลวงศ์วัฒน์ สส.บัญชีรายชื่อ พรรคก้าวไกล โดยฝ่ายที่ไม่เห็นด้วยห่วงปัญหาอาชญากรรม และต้องคิดให้รอบคอบเพื่อไม่ให้ละเมิดสิทธิเสรีภาพของผู้อื่น
หลังจากนี้จึงต้องติดตามต่อไปว่า ร่าง พ.ร.บ. ที่มีลักษณะคล้ายกันอย่างร่าง พ.ร.บ. รับรองเพศฯ ฉบับกรมกิจการสตรีและสถาบันครอบครัว และร่าง พ.ร.บ. รับรองอัตลักษณ์ทางเพศสภาพ โดยภาคประชาชน จะได้เข้าสภาหรือไม่ และมติจะเป็นอย่างไร หรืออย่างถึงที่สุดแล้วเมื่อหลายประเทศในยุโรปมีการเปลี่ยนแปลง ไทยจะขยับตามหรือมีความเห็นอย่างไรบ้าง
อ้างอิงจาก
https://www.bbc.com/news/world-europe-68841275#
https://www.ilaw.or.th/articles/19770
https://sweden.se/life/equality/gay-rights-in-sweden
https://www.thaipbs.or.th/news/content/337297
