เคยไหม วางแผนก็แล้ว ทูดูลิสท์ก็ทำแล้ว จะนั่นจะนี่นะ จะทำงานนั้นให้เสร็จวันที่สิบห้า แต่จนแล้วจนรอด วันที่ยี่สิบก็แล้ว ก็ไม่เคยทำเสร็จ โอ๊ย มันเกิดอะไรขึ้นกับตัวฉัน ทำไมฉันต้านทานแรงยั่วเย้าของความขี้เกียจไม่ได้! นักปราชญ์มีคำตอบมั้ย
จริงๆ ปัญหานี้มีมาตั้งแต่นมนานกาเลแล้ว คือนานตั้งแต่สมัยนู้นเลย โสเครติส อริสโตเติล พวกเขามีชื่อให้พฤติกรรมแบบนี้ด้วยว่า Akrasia (อะคราเซีย) คำว่า Akrasia มาจากภาษากรีก ἀκρασία แปลว่า ควบคุมตัวเองไม่ได้ (Lacking Command)
Akrasia คือการทำอะไรโดยที่รู้ทั้งรู้ว่าทำอีกอย่างแล้วจะดีกว่า เช่น รู้ทั้งรู้ว่าต้องส่งรายงาน แต่ก็เล่นเกมดีกว่า รู้ทั้งรู้ว่าต้องปิดจ๊อบ แต่ก็เดินห้างสนุกกว่า รู้ทั้งรู้ว่าต้องลดน้ำหนัก แต่ก็นอนดูซีรีส์ดีกว่า อะไรแบบนั้น Akrasia คือสิ่งที่ทำให้เราทำอีกอย่างทั้งๆ ที่ควรทำอีกอย่างนั่นเอง
แล้ว Akrasia นี่มันมาจากอะไร มีคนอธิบายว่า มันมาจากสิ่งที่เราเรียกว่า Time Inconsistency หรือ “ความไม่สม่ำเสมอของกาลเวลา” ที่อยู่ในสมองเรา ว่าเรามักจะให้ความสำคัญกับอนาคตสั้นๆ มากกว่าอนาคตยาวๆ นั่นคือ ถ้าฉันได้ของตอนนี้ฉันก็จะเอาตอนนี้แหละ ถึงรู้ว่าในอนาคตจริงๆ ฉันควรจะได้ของที่ดีกว่าก็ตาม
ตอนที่วางแผน เราวางแผนไปในอนาคตไกลๆ ถึงผลลัพธ์แล้ว เช่นว่า เราจะลดน้ำหนักนะ แล้วหนุ่มคนนั้นหรือสาวคนนั้นจะหันมามองฉันนะ หรือเราจะอ่านหนังสือให้จบนะจะได้ฉลาด เราคิดถึงผลลัพธ์ “ในอนาคตอันไกล” เราจึงวางแผนได้ แต่เมื่อเราต้องทำสิ่งนั้นจริง มันไม่ใช่อนาคตแล้ว แต่มันคือตอนนี้ ฉันจะต้องทำงานตอนนี้ ฉันจะต้องออกกำลังกายตอนนี้ ซึ่งการทำอะไรเหน็ดเหนื่อยตอนนี้มันไม่ให้ความพึงพอใจทันที (instant gratification) ไง เราจึงไม่สามารถต่อสู้กับแรงผลักนี้ได้เลย เราก็ยอมมันเสียเรื่อย
แล้วเรามีวิธีจะเอาชนะมันไหม ก็มีนะ… แต่ก็จะสูตรๆ หน่อย
อย่างแรกคือ ในตอนที่มีสติอยู่ วางแผนบังคับอนาคตตัวเองไปเลย เช่น ถ้าอยากลดความอ้วนก็ซื้ออาหารไซส์เล็กๆ อย่าซื้อเยอะ ถ้าไม่อยากเสียเวลาแชตเฟซบุ๊กก็ลบแอพไปเลย หรืออะไรทำนองนี้ (คงพอนึกออก)
อย่างที่สองคือ ลดแรงต้านในการเริ่ม หลายคนคงรู้ว่าการเริ่มต้นอะไรมันโคตรยาก แล้วก็เหนื่อยด้วย แต่พอเริ่มได้ก็ง่ายละ ดังนั้น ให้หาจุดเริ่มต้นง่ายๆ อย่างเช่น จะเขียนรายงาน ก็ตั้งใจไว้ในหัวเลยว่า อะ ฉันจะเขียนแค่หนึ่งพารากราฟพอ พอเขียนไปได้หนึ่งพารากราฟ ที่เหลือก็จะง่ายเอง
อย่างที่สามคือ เพิ่มรายละเอียดลงไปในแผนเลย เช่นว่า ฉันจะ ทำนี่ ที่นี่ เวลานี้ เป็นระยะเวลาเท่านี้ๆ แบบนี้มันจะทำให้เห็นภาพชัดเจนขึ้น เพราะถ้ามัวแต่บอกว่าฉันจะออกกำลังกาย แต่ไม่เคยบอกเลยว่าที่ไหน เมื่อไหร่ นานไหม ก็คงไม่ได้อะไรขึ้นมา มีงานวิจัยบอกด้วยว่าการเขียนแผนที่ระบุชัดลงไปจะทำให้เราทำตามเป้าหมายได้ดีขึ้น
นั่นก็คือวิธีต่อสู้กับ Akrasia Effect หวังว่าทุกคนจะเริ่มต้นวันทำงานวันสุดท้ายของสัปดาห์ด้วยความสดใสและสู้งาน!
อ้างอิงจาก
https://en.wikipedia.org/wiki/Akrasia
The Akrasia Effect: Why We Don’t Follow Through on What We Set Out to Do and What to Do About It
