ทุกๆ ปี พอมาถึงช่วงฤดูกาลประกวด Miss Universe ในครอบครัวผมที่ไม่ค่อยสนใจการประกวด ก็มักจะมีบทสนทนาแบบนี้เกิดขึ้นเสมอ
ผม: นี่จะประกวด Miss Universe อีกแล้วนะ คนไทยเชียร์กันเยอะเลย
ศรีภรรยา: เหรอ?
ผม: ที่ญี่ปุ่นมีข่าวอะไรมั้ย ดูทีวี อ่านข่าว ก็ไม่ค่อยเจอเนอะ
ศรีภรรยา: นั่นสิ เงียบๆ นะ ไม่ใช่ข่าวใหญ่
ผม: อืม…
บทสนทนาก็มักจะจบแค่นี้เสมอ เพราะเอาเข้าจริงๆ ไม่ว่าจะสมัยผมอยู่ที่ญี่ปุ่น หรือกลับมาอยู่ไทยแล้วมอนิเตอร์สื่อญี่ปุ่นก็ไม่ค่อยพบว่า Miss Universe หรือ การประกวด Miss Universe Japan จะเป็นข่าวใหญ่อะไรนัก มีข่าวรายงานผลประกวดบ้าง แต่ไม่เคยเห็นการถ่ายทอดสดการประกวด รวมไปถึงการประกวด Miss Universe ด้วย ส่วนใหญ่ก็ไม่ได้เป็นข่าวใหญ่อะไรนักหนา ยกเว้นปี 2007 ที่ Mori Riyo ชาวญี่ปุ่นได้เป็น Miss Universe ถึงค่อยกลายเป็นข่าวดัง แต่ก็ไม่ได้เป็นกระแสนานมาก จนน่าคิดว่าทำไมชาวญี่ปุ่นถึงไม่ได้สนใจอะไรนัก แต่ก็มี Miss Universe Japan คนหนึ่ง ที่กลายเป็น talk of the town ได้ แต่ไม่ใช่ว่าเพราะเรื่องรูปโฉมหรืออะไร แต่เป็นเพราะเรื่อง ‘เชื้อชาติ’ ล้วนๆ ครับ Miss Universe Japan คนที่ว่าคือ Miyamoto Ariana สาวลูกครึ่งอเมริกันผิวสี
หลายท่านคงทราบกันดีว่า ประเทศญี่ปุ่นเป็นประเทศเกาะ และแทบจะเป็นเกาะกาลาปากอส เพราะมีช่วงยุคเอโดะที่เขาปิดประเทศไม่ติดต่อสื่อสารกับโลกภายนอก ทุกวันนี้ประเทศญี่ปุ่นจึงมีความหลากหลายทางเชื้อชาติน้อยเหลือเกิน
ชาวต่างชาติโดยเฉพาะชาวตะวันตกมักจะถูกมองด้วยสายตาประหลาดใจ และยิ่งถ้าเป็นคนผิวดำ ก็ยิ่งต้องเจอสายตาจ้องมองมากขึ้น พร้อมทั้งยังต้องเจอกับคำถามแปลกๆ อย่างที่เคยดูในการสัมภาษณ์ดาราตลกผิวดำ แม้เขาเองจะมีชื่อเสียง แต่ก็เจอคำถามชวนงงไม่น้อย ซึ่งหลายครั้งก็เป็นคำถามที่ถ้าอยู่ในโลกตะวันตกคงเป็นเรื่องไม่ PC และโดนจั่วหัวว่าเหยียดผิวแน่นอน แต่เขามองว่าคนญี่ปุ่นไม่ได้มีความตั้งใจที่จะเหยียดผิว แต่ชาวญี่ปุ่นมีความเข้าใจเกี่ยวกับชาวต่างชาติและโลกภายนอกน้อยไปเท่านั้นเอง ปกติความเข้าใจเกี่ยวกับชาวต่างชาติก็น้อยอยู่แล้ว พอมามีลูกครึ่งผิวสีที่กลายมาเป็น Miss Universe Japan ก็กลายเป็นประเด็นไปในทันที
Miyamoto Ariana เกิดที่เมืองซาเซโบะ จังหวัดนางาซากิ ที่มีฐานทัพอเมริกันตั้งอยู่ พ่อของเธอเป็นชาวอเมริกันเชื้อสายแอฟริกันที่อยู่ในฐานทัพนี่เอง (ไม่มีข้อมูลว่าพ่อของเธอเป็นทหารหรือเจ้าหน้าที่ด้านไหน) แต่พอเธอเกิดมา พ่อของเธอก็กลับประเทศตัวเอง เธอที่โตขึ้นมาในประเทศญี่ปุ่น แม้จะมีเชื้อสายอเมริกัน แต่ชีวิตของเธอก็เหมือนชาวญี่ปุ่นทั่วๆ ไป เพียงแต่รูปลักษณ์ของเธอที่แตกต่าง ทำให้สิ่งที่เธอต้องเจอจัดว่าหนักหนาไม่เบา
ตามวิสัยเด็กที่ไม่ได้คิดอะไรมากเท่าผู้ใหญ่และมักจะแสดงออกตรงๆ เธอถูกเพื่อนรอบข้างตั้งแง่รังเกียจเพราะสีผิวและผมหยักของเธอ เด็กบางคนก็ไม่อยากว่ายน้ำร่วมกับเธอเพราะกลัวสีผิวเธอลอกมาติด บางคนก็ไม่อยากให้เธอแตะตัว ครอบครัวเพื่อนก็เรียกเธอลับหลังด้วยคำว่า ‘คุรมโบะ’ หรือแปลหยาบๆ ได้ว่า ‘ไอ้มืด’ นั่นเอง ทั้งๆ ที่เธอเองก็มีเชื้อญี่ปุ่นอยู่และเติบโตมาในญี่ปุ่นมาโดยตลอด
แต่เพราะเธอมีพ่อเป็นชาวต่างชาติทำให้เธอได้ชื่อว่าเป็น ‘ฮาฟุ’ (ハーフ) ที่มาจากคำว่า half ในภาษาอังกฤษ เป็นคำที่ใช้เรียกลูกครึ่งหรือคนที่มีเชื้อต่างชาตินั่นเอง
สำหรับเด็กสาวแล้ว มันคงเป็นเรื่องชวนสับสนไม่น้อย เพราะเธออาจจะมองตัวเธอเองว่าเป็นชาวญี่ปุ่นเหมือนคนอื่น โตมาในสภาพแวดล้อมแบบญี่ปุ่น แต่พออายุได้ 13 ปี เธอก็ตัดสินใจ ย้ายไปอยู่กับพ่อของเธอที่อเมริกาและเรียนอยู่ที่นั่นเป็นเวลา 2 ปี ซึ่งก็ทำให้เธอได้พบกับแง่มุมใหม่ๆ ของชีวิต แน่นอนว่า เธอสามารถเรียกญี่ปุ่นว่าเป็นแผ่นดินแม่ของเธอเพราะเธอเกิดและโตที่นั่น แต่สำหรับอเมริกา ประเทศที่ใช้ภาษาที่เธอไม่คุ้น เธอกลับรู้สึกว่าเป็นหนึ่งเดียวกับสังคมนั้นมากกว่าแผ่นดินแม่ของเธอเอง กลายเป็นความย้อนแย้งที่เธอรู้สึกได้ และเมื่อเธอกลับประเทศก็เริ่มคิดว่า เธออยากจะเปลี่ยนแปลง
อีกสิ่งหนึ่งที่ทำให้เธอมุ่งมั่นมากขึ้นกว่าเดิม คือเหตุการณ์ฆ่าตัวตายของเพื่อนฮาฟุผิวขาวของเธอ ที่แม้จะไม่ชัดเจนว่า ทำไมเขาถึงฆ่าตัวตาย แต่เขาเองก็มีปัญหามาตลอด เพราะรูปลักษณ์ของเขาเหมือนชาวตะวันตก แต่กลับพูดภาษาอังกฤษไม่ได้จนถูกล้อเลียนเสมอและต้องเข้ารับคำปรึกษา แต่สุดท้ายเขาก็เลือกที่จะฆ่าตัวตาย
ความตายของเพื่อนและประสบการณ์ที่เธอได้รับ ทำให้เธออยากจะหาพื้นที่เพื่อแสดงความเห็นของเธอให้ผู้คนได้ฟัง และการเข้าประกวด Miss Universe Japan ก็เป็นเวทีที่เหมาะสมจริงๆ เธอกลายมาเป็นตัวแทนจังหวัดนางาซากิ และคว้าตำแหน่ง Miss Universe Japan 2015 มาครองอย่างสวยงามเมื่ออายุ 20 ปี แต่เมื่อผลการประกวดออกมา ก็เป็นที่ฮือฮากันทั้งในอินเทอร์เน็ตและวงการข่าวญี่ปุ่น ด้วยความที่เธอมีรูปลักษณ์หนักไปทางชาวผิวสีมากกว่า ทำให้มีหลายคนวิจารณ์ว่า มีความเป็นญี่ปุ่นตรงไหน ทำไมไม่เลือกคนญี่ปุ่นบริสุทธิ์ นี่หรือตัวแทนของคนญี่ปุ่น แต่ในขณะเดียวกัน ก็มีเสียงสนับสนุนเธอไม่น้อยเหมือนกัน เพราะก็มองว่า นี่มันยุคไหนแล้ว แล้วเธอก็สวยงามเหมาะสมดี ส่วนตัวเธอเองก็อาศัยความสนใจตรงนี้ออกความเห็นว่า เธอต้องการลบอคติที่มีต่อฮาฟุในสังคมญี่ปุ่น และอยากให้คนญี่ปุ่นหันมาพยายามทำความเข้าใจฮาฟุที่เป็นคนชาติเดียวกันด้วย เพราะแต่ละปีก็มีลูกครึ่งหรือลูกเสี้ยวเกิดในญี่ปุ่นประมาณ 20,000 คน และต่อไปในอนาคต ชาวญี่ปุ่นเลือดบริสุทธ์ก็คงลดน้อยลงเรื่อยๆ ด้วย
แม้จะมีเสียงค่อนขอดด้วยความ ‘ไม่เป็นญี่ปุ่น’ ของเธอ แต่พอไปประกวด Miss Universe ก็สามารถติดท็อป 10 ได้อย่างสวยงาม หลังจากที่ไม่มีชาวญี่ปุ่นติดอันดับมาหลายปี ช่วยสร้างชื่อให้เธอได้เหมือนกัน
น่าเสียดายที่หลังจากนั้น เธอก็ไม่ได้โด่งดังอะไรมากนัก แม้จะเข้าสังกัดดารา แต่ก็ใช่ว่าเราจะได้เห็นเธอตามสื่ออยู่เสมอ กลายเป็นกระแสที่มาแล้วก็เงียบไป ถ้าหากไปเสิร์ชชื่อของเธอในสื่อเป็นภาษาอังกฤษ ก็มักจะพบข่าวหรือบทความเกี่ยวกับเธอในช่วงได้รับรางวัลและพูดเรื่องความลำบากของเธอในฐานะลูกครึ่ง แต่พอลองเสิร์ชเป็นภาษาญี่ปุ่น แค่หน้าแรกก็พบลิงก์ไปบทความในบล็อกที่พูดถึงเรื่องการต่อต้านญี่ปุ่นของเธอ ประมาณว่า เธอกลายเป็นคนนอกที่วิจารณ์และต่อต้านญี่ปุ่นไปโดยปริยาย ที่หนักกว่าคือ มีการโยงว่าเธอเป็นพวกรับงานมาจากเกาหลี เพราะว่าเอเจนซีต้นสังกัดของเธอเป็นบริษัทตั้งอยู่ในตึกที่มีบริษัทเกาหลีเป็นเจ้าของ (เอิ่ม…)
คิดดูก็เป็นเรื่องน่าเศร้าเหมือนกัน เพราะว่าช่วงที่เธอได้รับรางวัล ฮาฟุก็เป็นที่ยอมรับในวงการบันเทิง แถมจัดว่าขายดีซะด้วยซ้ำ ไม่ว่าจะเป็น Rola ลูกครึ่งบังคลาเทศที่โด่งดังในวงการนางแบบ หรือในวงการตลกก็มี ยุคิโอะ ลูกครึ่งบราซิล จากคู่หูตลก Dennis หรือ Anthony ลูกครึ่งแอฟริกันอเมริกัน จากคู่หูตลก Matenrou ที่เป็นหัวหอกในการเล่นมุขตลก ฮาฟุหน้าตาต่างชาติ แต่ดันพูดอังกฤษไม่ได้ จนได้รับความนิยมขนาดที่มีการจัดรายการรวมดาวตลกฮาฟุเลยทีเดียว
แต่พอเป็นเรื่องของ ‘ตัวแทน’ ประเทศแล้ว กลับกลายเป็นว่าฮาฟุก็ยังถูกค่อนขอดอยู่ (รวมถึง Miss World Japan ในปีถัดไปที่เป็นลูกครึ่งอินเดียวอีกด้วย) จนทำให้เราได้แต่คิดว่า สุดท้ายแล้ว ฮาฟุมีที่ทางในสังคมญี่ปุ่นเช่นไรกัน และอคติเหล่านี้จะมีโอกาสหายไปหรือไม่ ในเมื่อสังคมญี่ปุ่นกำลังเผขิญกับสภาวะประชากรหดตัวลงเรื่อยๆ แบบนี้
อ้างอิงข้อมูลจาก
- www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/05/13/japans-half-black-miss-universe-says-discrimination-gives-her-extra-motivation/
- www.japantimes.co.jp/community/2015/04/19/general/meeting-miss-universe-japan-half/
- www.hindustantimes.com/fashion-and-trends/half-japanese-half-black-why-new-miss-japan-isn-t-japanese-enough/story-0VBzTlXimb1V6J0bbWnS8H.html
- hiroi24.com/3871.html
- www.bbc.com/news/world-asia-37283518