ชีวิตประจำวันของเราทุกวันนี้ ล้วนแล้วแต่มี ‘พลังงานไฟฟ้า’ เป็นหนึ่งในปัจจัยที่ขาดไม่ได้ เพราะการใช้ชีวิต 24 ชั่วโมงเรียกว่าต้องพึ่งพาไฟฟ้าอยู่ตลอดเวลา ซึ่งก็ปฏิเสธไม่ได้เช่นกันว่าการใช้พลังงานไฟฟ้าเป็นหนึ่งในค่าใช้จ่ายที่ต้องแลกไปเพื่อความสะดวกสบายของเรานั่นเอง
หากมองในมุมมองของผู้บริโภค เรื่องของพลังงานไฟฟ้าเป็นราคาที่เราต้องจ่าย คงจะดีกว่าหากในอนาคตครัวเรือนสามารถผลิตไฟฟ้าใช้เอง และนำส่วนที่เหลือมาขายกลับเป็นรายได้ ด้วยการใช้แผงโซลาร์เซลล์เพื่อผลิตพลังงานไฟฟ้าทางเลือก
ชวนไปทำความรู้จักกับ Prosumer แห่งตลาดพลังงาน หรือการผลิตไฟฟ้าโดยผู้บริโภค กับการเป็นมากกว่าผู้ซื้อไฟฟ้า แต่ยังทั้งซื้อ และขายไฟฟ้าได้ในคนเดียวกัน ที่จะเปลี่ยนเทรนด์ของการใช้พลังงานยุคใหม่ให้มีอนาคตที่ดีกว่าเดิม
จาก Consumer สู่ Prosumer
โดยทั่วไปแล้วลักษณะของ Consumer หรือผู้บริโภคเป็นเพียงผู้ใช้บริการหรือจับจ่ายใช้สอยเพื่อแลกกับสินค้าหรือบริการ แต่ด้วยเทรนด์ของโลกธุรกิจที่เปลี่ยนไป รวมไปถึงนวัตกรรมใหม่ๆ ที่เกิดขึ้น ทำให้เกิดคำว่า Prosumer หมายถึง ผลิตโดยผู้บริโภค หรือ Production by Consumer อธิบายอย่างง่ายๆ คือบทบาทของผู้บริโภคได้เปลี่ยนแปลงไป คือเป็นทั้งผู้ซื้อและผู้ขายได้ในคนเดียวกัน
โดยเฉพาะอย่างยิ่งในตลาดพลังงาน ที่มีการใช้พลังงานทางเลือกอย่างการผลิตพลังงานไฟฟ้าใช้เองในครัวเรือนด้วยแผงโซลาร์เซลล์ ซึ่งนับวันยิ่งมีราคาที่ถูกลง บวกกับกระแสของการประหยัดพลังงาน ทำให้เกิดพฤติกรรมการใช้พลังงานทางเลือกนี้อย่างแพร่หลายมากขึ้น ที่สำคัญคือระบบการกักเก็บพลังงานอย่างแบตเตอรี่มีประสิทธิภาพมากขึ้น ส่งผลให้พลังงานไฟฟ้าที่เหลือสามารถนำไปใช้ต่อในเวลากลางคืนได้อีกด้วย และส่วนต่างของพลังงานที่เหลือนี้เองที่เป็นโอกาสในการสร้างรายได้ด้วยการขายคืนเข้าระบบไฟฟ้าหลัก หรือซื้อขายระหว่างเพื่อนบ้านด้วยกันเองได้
Prosumer แห่งตลาดพลังงานไฟฟ้า
สำหรับแนวทางในการทำให้เกิดการซื้อขายพลังงานที่สมบูรณ์แบบ จำเป็นต้องมีหน่วยงานที่ดูแลด้านพลังงานไฟฟ้า และการเตรียมพร้อมของระบบ ทั้งการเตรียมโครงสร้างพื้นฐานด้านโครงข่ายไฟฟ้า ระบบส่งไฟฟ้า ระบบจำหน่ายไฟฟ้า และระบบป้องกันให้มีความเหมาะสม รวมถึงตัว Prosumer เองก็ต้องศึกษาข้อมูลให้ครบถ้วนรอบด้านด้วยเช่นกัน
แนวทางในการเตรียมความพร้อม หัวใจสำคัญคือความยืดหยุ่น พร้อมรับความเปลี่ยนแปลงในทางบวกที่เกิดขึ้น เพื่อรองรับการเข้ามาในตลาดพลังงานของ Prosumer ไม่ว่าจะเป็นการทำสัญญาซื้อขายและเงื่อนไขด้านพลังงานระหว่างผู้บริโภคกับผู้ผลิตให้ครอบคลุมมากขึ้น การปรับปรุงโครงสร้างพื้นฐานด้านโครงข่ายไฟฟ้าให้สามารถส่งจ่ายไฟฟ้าดียิ่งขึ้น ที่สำคัญคือระบบการกักเก็บพลังงาน ที่สามารถกักเก็บพลังงานในช่วงที่มีความต้องการใช้ไฟฟ้าน้อย และจ่ายไฟฟ้าในช่วงที่มีความต้องการใช้ไฟฟ้าสูง รวมถึงสามารถตอบสนองความผันผวนได้อย่างรวดเร็ว แม้อาจฟังดูเป็นแนวทางที่ต้องอาศัยความพร้อมหลายด้าน แต่ถ้าทำได้สำเร็จนั่นหมายถึงอนาคตของการใช้พลังงานที่ดีต่อผู้บริโภคอย่างเราๆ แน่นอน
กฟผ. กับอนาคตของโลกพลังงานในยุคใหม่
การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ในฐานะหนึ่งในหน่วยงานที่ดูแลความมั่นคงไฟฟ้าของประเทศ ได้เห็นถึงความสำคัญของการเกิดขึ้นของ Prosumer ซึ่งเชื่อว่าเปลี่ยนทิศทางด้านพลังงานในอนาคตได้ จึงเดินหน้าจับมือผู้พัฒนาอสังหาริมทรัพย์ชั้นนำของไทย โดยได้พัฒนาเทคโนโลยี และนวัตกรรมที่สนับสนุนการให้บริการด้านพลังงาน ภายในหมู่บ้านจัดสรรของบริษัทต่างๆ ภายใต้โครงการ ENGY Energy is Yours ซึ่งเป็นโครงสร้างตลาดไฟฟ้ารูปแบบใหม่ ที่เปิดทางให้มีการซื้อ-ขาย แลกเปลี่ยนพลังงานไฟฟ้าระหว่างบ้านด้วยกันเอง รวมไปถึงการซื้อขายผ่านคนกลาง
นอกจากนี้ กฟผ. ได้จับมือกับตลาดหลักทรัพย์ (SET) เพื่อศึกษาการดำเนินงานของตลาดซื้อขายไฟฟ้าในเชิงลึก ทั้งแนวโน้มการเปลี่ยนแปลงอุตสาหกรรมไฟฟ้าในอนาคต ระเบียบการซื้อขายในตลาดซื้อขายไฟฟ้าที่สอดคล้องและเหมาะสมกับสังคมไทย การแข่งขันในตลาดทุน รวมถึงการเสนอให้ศึกษาการเปิดเสรีการซื้อขายไฟฟ้าในระดับขายปลีก เพื่อหาข้อดี ข้อเสีย ก่อนจะพัฒนาต่อยอดไปสู่การซื้อขายอย่างเต็มรูปแบบ
ณ ปัจจุบัน นิยามของคำว่า Prosumer ในตลาดพลังงานจะอยู่ในช่วงเริ่มต้นและทดลองอยู่ แต่ก็ถือเป็นสัญญาณของการจัดการพลังงานทางเลือกที่น่าติดตามและมองเห็นถึงอนาคตของการใช้พลังงานในยุคใหม่ที่ดีกว่าเดิมแน่นอน
