การกลับมาของ ธี่หยด 3 หนังผีกึ่งแอ็กชั่นแนวล้างแค้น เรื่องราวของพี่ชายสุดเท่ที่ทั้งตั้งรับและกลับไปล้างผีสางที่มาทำร้ายครอบครัวของตน สำหรับธี่หยดเป็นอีกหนึ่งจักรวาลผีของไทยที่มีความน่าสนใจ และเป็นหลักฐานความสำเร็จของหนังผีไทย ทำรายได้สูง และมีที่ท่าว่าแต่ละภาคจะมีรายได้สูขึ้นเรื่อยๆ
สำหรับธี่หยด 3 ที่คนบอกว่าเป็นหนังแอ็กชั่นไปซะแล้ว ล่าสุดก็ทำรายได้ทะลุ 300 ล้านบาทไปแล้ว โดยที่ธี่หยด 3 เป็นหนังที่ปิดยอดขายหนังในต่างประเทศในฐานะหนังภาคต่อของไทยที่ทำรายได้สูงสุด ขายได้ทั้งเอเชีย รวมถึงออสเตรเลียและนิวซีแลนด์ จึงไม่ผิดที่เราจะเรียกว่าธี่หยดเป็นหนังผีระดับปรากฏการณ์ และเป็นซีรีส์ที่กำลังก้าวไปสู่ระดับโลก ล่าสุดที่ Universal Studios สิงคโปร์ ได้สร้างบ้านผีในตีมธี่หยด ตอกย้ำความยิ่งใหญ่ของจักรวาลหนังผีไทย
ทำไม ‘ธี่หยด’ และ ‘จักรวาลธี่หยด’ จึงสำคัญ นอกจากการที่ตัวธี่หยดเริ่มแหวกขนบความหลอกหลอนของหนังผีไทย ตั้งแต่ทุ่งข้าวโพดในภาคหนึ่ง ถึงบรรยากาศป่าผีสิงและบ้านหลอนที่ชวนให้คิดถึงหนังผีชั้นครูระดับโลก
ถ้าเราย้อนกลับไปดูที่มาที่ไป ธี่หยดมีมิติเรื่องเล่าและวัฒนธรรมที่มีความน่าสนใจ ธี่หยดเริ่มต้นจากเรื่องเล่าเล็กๆ จากปริศนาของผีลี้ลับที่พูดภาษาซึ่งเราไม่เข้าใจ การเล่าถึงเรื่องสยองในพื้นที่สำคัญเช่นกาญจนบุรี พื้นที่ชายแดนที่ดูเหมือนจะเป็นจังหวัดธรรมดา แต่เรื่องราวท้องถิ่นกลับสอดคล้องกับบาดแผลในประวัติศาสตร์ สงครามจากทั้งการเป็นจัดหวัดชายแดนและจังหวัดสำคัญในยุคสงครามโลกครั้งที่ 2
ในโอกาสการกลับมาของสุดยอดจักรวาลหนังผีไทย The MATTER จึงชวนย้อนดูบางประเด็นของธี่หยด ทั้งในมิติของเรื่องเล่า ปัญหาของภาษาที่เราอาจเรียกว่าผีธี่หยดเป็นผีพลัดถิ่นและผีจากบาดแผลสงครามความขัดแย้ง รวมถึงการที่ผีธี่หยด ทั้งหลอกหลอนและน่ากลัวเป็นพิเศษจากการที่มันเป็นผีที่เป็นอื่น จากดินแดนอื่น
*บทความนี้ครอบคลุมเนื้อหาในภาพยนตร์เรื่องธี่หยด 1-2 รวมถึงข้อมูลทั่วไปของจักรวาลธี่หยด*
ธี่หยด ปัญหาของภาษา และผีพลัดถิ่น
ความซับซ้อนและน่าสนใจของธี่หยด คือการที่ธี่หยด เป็นเรื่องเล่าของผู้คนที่มาเล่าผ่านพันทิป และความน่ากลัวที่สุดของธี่หยดก็คือคำว่า “ธี่หยด” อันเป็นเสียงปริศนาของสิ่งลี้ลับที่เราคนไทยไม่รู้จัก เป็นภาษาที่เราไม่เข้าใจ และเมื่อสำรวจไปยังพื้นที่ที่เรื่องถูกเล่าก็ดูจะสมเหตุสมผลกับการเป็นเรื่องสยองที่ซุกซ่อนอยู่ในพื้นที่ เช่น กาญจนบุรี จังหวัดที่ไม่ใกล้ไม่ไกล ซึ่งหลายพื้นที่ปกคลุมไปด้วยป่าเขา มีพื้นที่ชายแดนที่บางส่วนเป็นชายขอบ แถมเป็นที่ที่เต็มไปด้วยเรื่องเล่าซึ่งเป็นบาดแผลของสงคราม
กรณีของธี่หยด เริ่มมีการตั้งข้อสงสัยว่า เมืองกาญจนบุรีได้กลายเป็นพื้นที่สำคัญของเรื่องราวลี้ลับ ด้วยเป็นเมืองที่ทั้งมีเรื่องเล่าสยองขวัญเล็กๆ มากมาย บ้างก็เล่าขานว่าเป็นเมืองที่ผีดุ บางคนชี้ว่าด้วยประวัติศาสตร์ของเมืองกาญจนบุรีเกี่ยวพันกับทหารญี่ปุ่น มีสุสาน ไปจนถึงพื้นที่ชายแดนที่มีด่าน เช่น ด่านเจดีสามองค์ซึ่งยึดโยงกับประวัติศาสตร์ยุคไทยรบพม่า
ดังนั้นทั้งการเป็นพื้นที่ป่าเขา พื้นที่ชายแดน กระทั่งการเป็นจังหวัดขนาดใหญ่ มีภูมิประเทศหลากหลาย เมื่อรวมกับประวัติศาสตร์กระแสหลัก ทำให้ประวัติศาสตร์กระแสรอง หรือเรื่องเล่ามุขปาฐะของเมืองค่อนข้างเชื่อมโยงกับเรื่องลี้ลับ ซึ่งธี่หยดเองก็ดูจะสัมพันธ์กับบริบทนี้อย่างแน่นแฟ้น
กลับมาที่ธี่หยด แค่การที่เราเจอผี ลำพังเป็นผี เป็นสิ่งลี้ลับเฉยๆ ก็เป็นสิ่งที่เราไม่ค่อยเข้าใจอยู่แล้ว ในกรณีของธี่หยด ความเป็นอื่นของผีชุดดำ จึงยิ่งยากที่จะเข้าใจขึ้นไปอีก ลำพังแค่คำว่า ‘ธี่หยด’ นำมาซึ่งการถกเถียงทั้งการหาความหมายว่าหมายถึงอะไร มาจากภาษาอะไร ถ้าต้นทางผีธี่หยดจริง ผู้เล่าฟังและถ่ายทอดเสียงออกมาตรงไหม กระทั่งคำว่า “ธี่หยด” ในภาษาไทย ต้องออกเสียงอย่างไร เป็นภาษามอญไหม นักวิชาการค่อนข้างบอกว่าไม่มีหลักฐานแต่อย่างใด
ถ้าเราอ่านผีธี่หยด ในมิติทางวัฒนธรรม ความน่ากลัวของธี่หยดคือการที่ตัวผี เป็นภูติผีที่มาจากที่อื่น พลัดถิ่นมาจากดินแดนอื่น เป็นผีที่เราต้องค้นหาว่ามันคืออะไร ต้องการอะไร แถมมาพร้อมถ้อยคำที่ ‘ไม่เป็นภาษา’
ดังนั้น ‘ภาษา’ จึงเป็นหัวใจสำคัญของความหลอกหลอนและพลังอำนาจของผีในจักรวาลธี่หยด เสียงกระซิบจากถ้อยคำที่เราไม่เข้าใจก็กลายเป็นคำสาป เป็นเหมือนมนต์ที่ทำให้มนุษย์หลับใหลกระทั่งตกอยู่ในภาวะหลอกหลอนได้ ตัวผีชุดดำเองก็มีการบริกรรมคาถา เป็นถ้อยคำบางอย่างอยู่เสมอ
สิ่งที่ยิ่งชาญฉลาดในการเล่นกับประเด็นเรื่องอำนาจของภาษา คือการให้ผีชุดดำฝากลิ้นไว้กับนายทหาร ซึ่งอ้างอิงกับการสู้รบในสงครามเชียงตุง บริเวณพื้นที่ชายแดนของไทย และเล่าเรื่องว่าผีชุดดำ ได้ฝากลิ้นของมันไว้ ทำให้มันสามารถหลบเร้นเข้ามากลายเป็นผีที่หลอกหลายและเริ่มตั้งถิ่นฐาน สร้างความโกลาหลในพื้นที่ของประเทศไทยได้
ทั้งการข้ามพรมแดน การมีประเด็นหลักในเรื่องของลิ้น ซึ่งเกี่ยวข้องกับภาษา รวมถึงการที่ธี่หยดฉบับหนัง ค่อนข้างอ้างอิงไปที่ตำนานปอบ ซึ่งถือเป็นเรื่องผีที่มีความข้ามพรมแดน คือเป็นเรื่องเล่าผีที่พบในพื้นที่ประเทศเพื่อนบ้าน เช่น พม่า ในแง่นี้เราจึงอ่านผีธี่หยด ในฐานะผีพลัดถิ่น (Diasporic Ghost) ซึ่งถ้าเราอ่านเรื่องเล่าธี่หยด ถือเป็นอีกตำนานที่มีความทั้งยึดโยงกับบริบทจังหวัดชายแดนและพื้นที่ติดชายแดนของไทย ที่มีการพลัดข้ามของเรื่องเล่าตำนานซึ่งเชื่อมโยงกันกับเพื่อนบ้านโดยที่เราไม่รู้ตัว
บาดแผลสงคราม เรื่องเล็กๆ ในประวัติศาสตร์กระแสหลัก
สำหรับความน่ากลัวและหลอกหลอนของธี่หยด อันที่จริงสอดคล้องกับหลักการพื้นฐานของเรื่องผีและเรื่องลี้ลับ คือเราในฐานะมนุษย์ ย่อมกลัวในสิ่งที่เราไม่เข้าใจ การเป็นผีพลัดถิ่น เป็นผีปีศาจจากวัฒนธรรมอื่น พูดภาษาอื่นที่เราไม่รู้จัก ความเป็นอื่นโดยเฉพาะความต่างถิ่น ต่างภาษา เป็นผีต่างด้าวในดินแดนเรา ทำให้เรารู้สึกไม่ปลอดภัยในบ้านของตัวเอง บ้านทั้งในแง่ของเขตแดนของประเทศ และบ้านที่ผีร้ายเข้ามาบุกถึงครัวเรือนของตัวละครหลักของเรื่อง
ในระดับเรื่องเล่า เรื่องผี มักเป็นเหมือนเรื่องเล่ากระแสรอง เป็นประวัติศาสตร์ที่ไม่ถูกเล่าถึงในประวัติศาสตร์กระแส แต่เรื่องเล่าเหล่านี้มักเชื่อมโยง หรือสะท้อนผลพวงจากประวัติศาสตร์กระแสหลักเสมอ
ในแง่นี้คือผลพวงของสงคราม และผู้ที่ได้รับผลกระทบของบาดแผลสงคราม สงครามมักเป็นเรื่องของผู้ชาย การไปรบพุ่ง กระทั่งเป็นเรื่องเล่าวีรชนในประวัติศาสตร์กระแสหลัก แต่ผีสางหรือตำนานของคนตัวเล็กๆ มักเล่าถึงผลพวงอีกด้าน กรณีสงครามในช่วงต้นของธี่หยด 2 คือสงครามเชียงตุง นอกจากจะว่าด้วยการที่ผีชุดดำข้ามพรมแดนแล้ว ยังพูดความตายของชายหนุ่มที่แนวนห้า พร้อมกันนั้นยุคสงครามเชียงตุงตรงกับช่วงรัชกาลที่ 3 ก็เป็นสงครามเดียวกับที่พี่มากเข้าร่วมรบ และทำให้เกิดตำนานแม่นากขึ้นในฐานะเมียและแม่ที่สูญเสียจากสงคราม
กรณีของธี่หยด เมื่อเรื่องดำเนินมาจนถึงการเปิดเผย หรือให้คำอธิบายผีผู้หญิงชุดดำที่เต็มไปด้วยความอาฆาต ผีธี่หยดจึงดูเป็นอีกหนึ่งผีผู้หญิง ซึ่งเป็นผีที่มีความสัมพันธ์กับความคั่งแค้น การสูญเสียลูก และการเป็นเหยื่อของความรุนแรงซึ่งเป็นสิ่งที่ถูกเล่าในประวัติศาสตร์ซึ่งถูกเล่าโดยทั่วไป
แง่นี้ผีธี่หยด จึงเป็นอีกหนึ่งเรื่องผีที่มีความซับซ้อน และถือว่าน่าดีใจที่จากเรื่องเล่าที่มีความสลับซับซ้อน ทั้งการเป็นเรื่องเล่าผีในบริบทท้องถิ่น เป็นความสยองของเรื่องเล่าซึ่งสัมพันธ์ทั้งกับบริบทพื้นทีชนบทของไทย บริบทการทำเกษตกรรม การเป็นครอบครัวขนาดกลาง และเกี่ยวข้องกับประวัติศาสตร์ภาพใหญ่ทั้งความสัมพันธ์กับพื้นที่เพื่อนบ้าน การข้ามวัฒนธรรมและสิ่งที่อาจจะมองไม่เห็นในพื้นที่พรมแดน รวมถึงการเชื่อมโยงกับบริบทประวัติศาสตร์กระแสหลัก เช่น สงครามโลกครั้งที่ 2
ธี่หยดจึงเป็นอีกผสมที่กลมกล่อม มีความเป็นคติชน เป็นเรื่องเล่าท้องถิ่นที่ตัวมันเองมีความข้ามพรมแดนและเล่นกับภาษาและพรมแดนมาตั้งแต่ต้น จนได้รับการปรุงเพิ่มเติมจนกลายเป็นรสความกลัวที่ทั่วโลกเข้าใจได้และกลายเป็นปรากฏการณ์เรื่องผีไทยที่ก้าวไปหลอกหลอนอย่างไร้พรมแดนในเวทีโลก
อ้างอิงจาก
