แมวเป็นสิ่งมีชีวิตที่น่ารัก แต่สิ่งที่น่ารักสุดๆ ของพวกมันคืออุ้งเท้าขาวๆ เหล่านี้มักถูกเรียกว่า ‘ถุงเท้า’ แมวบางตัวที่ใส่ถุงเท้าครบทุกคู่ คือแมวที่มีอุ้งเท้าขาวครบทุกข้าง บ้างก็มีรอยแต้มสีขาวที่สูงขึ้นมาหน่อย แล้วแต่ว่าเจ้าแมวนั้นจะใส่ถุงเท้าข้อสั้นหรือข้อยาว
พูดมาตรงนี้หลายคนคงเริ่มสังเกตตัวเองว่า เราชอบดูว่าเจ้าแมวตัวที่เราอยากไปขย้ำพุงใส่ถุงเท้าครบไหม ถ้ามันมีถุงเท้าครบเราก็ยิ่งรู้สึกว่ามันน่ารักขึ้นไปใหญ่ สำหรับบ้านเรานอกจากการนิยามว่า อุ้งเท้าขาวๆ เป็นถุงเท้าแล้ว เรายังชอบนำเท้าแมวสีขาวๆ ไปเปรียบกับมังคุด ซึ่งกิจกรรมอย่างหนึ่งของชาวทาสแมวผลไม้เมืองร้อน คือเอาอุ้งเท้าแมวไปใส่ในเปลืองมังคุด
อันที่จริงไม่ใช่แค่แมวที่มีถุงเท้า หมาเองก็มีบางสายพันธุ์ที่มีรอยด่างสีขาว สำหรับรอยสีขาวของแมว หรือแมวอุ้งเท้าขาว เป็นสิ่งที่พบได้บ่อยในแมวบ้าน และเป็นลักษณะสีขนของแมวที่พบได้น้อยมากในแมวป่า หรือแมวที่อยู่ในพื้นที่ธรรมชาติ โดยที่มาของถุงเท้าขาวในแมวนั้นเกี่ยวข้องกับประวัติศาสตร์การเลี้ยงแมวของมนุษย์ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการทำให้แมวป่ากลายเป็นแมวบ้าน (domestication) เจ้าถุงเท้าหรือรอยด่างขาวที่เคยเป็นอุปสรรคต่อการเอาตัวรอดในธรรมชาติ กลายเป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้พวกมันได้รับความนิยมต่อการเลี้ยงดูเพาะพันธุ์ในหมู่มนุษย์
ตำนานเตาอบแมว แมวลายวัว และถุงเท้าแมว
ลักษณะรอยด่างสีขาวในเส้นขนของสัตว์เกี่ยวข้องกับการกลายพันธุ์ของยีน ซึ่งส่งผลกับการกระจายตัวของเซลล์เม็ดสี ลายด่างขาว เรียกว่า piebaldism เป็นการเกิดขึ้นของลายด่าง และลวดลายที่มนุษย์เองยังไม่เข้าใจโดยสมบูรณ์ แต่ลายด่างสีขาวของแมวที่มักเกิดขึ้นที่อุ้งเท้า ท้อง คาง ก็มีความเชื่อที่สัมพันธ์กับชีววิทยาแมวเหมียว คือเป็นการอธิบายพัฒนาการของสีขนแมวที่สัมพันธ์กับการพัฒนาของตัวอ่อนแมวตั้งแต่อยู่ในท้อง
คำอธิบายของแมวลายวัว แมวใส่ทักซิโด้ หรือแมวใส่ถุงเท้า คือกระบวนการทำงานของเซลล์ที่เรียกว่า melanocytes เซลล์ที่ให้สีกับขนและส่วนอื่นๆ ของแมวในขั้นที่ลูกแมวยังเป็นตัวอ่อนในท้อง เซลล์ให้สีจะพัฒนาขึ้นโดยกระจุกหรือเริ่มต้นที่กระดูกสันหลัง แล้วค่อยๆ แพร่ลงไปในส่วนอื่นๆ ตรงนี้จึงทำให้เกิดไวรัลหนึ่งที่ผู้คนแชร์กันว่า เจ้าแมวที่ยังมีรอยด่าง คือแมวที่เซลล์สีของมันยังเคลื่อนที่ หรือยังพัฒนาไปทั่วทั้งร่างกาย เลยเกิดคำเรียกตลกๆ ว่า เจ้าแมวที่มีถุงเท้า หรือมีสีขาวที่ท้องไปจนถึงส่วนอื่นๆ เป็นเหมือนแมวที่อบแล้วสียังไม่ออก เป็นแมวที่คลอดหรือออกมาจากเตาอบก่อน
คำอธิบายนี้เป็นคำอธิบายที่สรุปรวบยอด และในบทสัมภาษณ์ของผู้เชี่ยวชาญด้านพันธุกรรมของแมวก็ให้ความเห็นว่า มันเป็นคำอธิบายที่เป็นไปได้ เช่น การที่เซลล์กระจุกตัวและเจริญขึ้นจากบริเวณกระดูกสันหลัง การเกิดสีด่างขาวขึ้นจึงอาจเป็นกระบวนการทางชีววิทยา และการกลายพันธุ์ของยีนที่ซับซ้อนกว่านั้น เช่น เซลล์สีกระจายทั่วตัว แต่เกิดปฏิกิริยาบางอย่างที่ทำให้เกิดรอยแต้ม หรือรอยด่างสีขาวขึ้น
ว่าด้วยวิวัฒนาการแมวในมือมนุษย์
ถุงเท้าหรืออุ้งเท้าขาวของแมวที่อยู่คู่กับแมวบ้าน นอกจากเรื่องการกลายพันธุ์ของยีนแล้ว ยังเกี่ยวข้องกับวิวัฒนาการของแมวที่มีมนุษย์เราเข้าไปมีส่วนร่วมด้วย รอยแต้มสีขาวของแมวยังเป็นสัญญาณ และเป็นองค์ประกอบสำคัญของการทำให้แมวกลายเป็นสัตว์เลี้ยง
อย่างแรกที่สุด สีของแมวที่มีหลากหลายสัมพันธ์กับบริบทของแมวที่เคยอยู่ในพื้นที่ป่า หรือพื้นที่หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นป่า ภูเขาสูง หิมะ หรือภูเขาไฟ แมวป่าที่เป็นบรรพบุรุษของแมวเป็นสัตว์ที่เป็นทั้งผู้ล่าและผู้ถูกล่า ลูกของแมวป่ามักถูกล่าเป็นอาหาร ในขณะที่แมวป่าเมื่อโตเต็มวัยก็ล่าสัตว์อื่นด้วยเช่นกัน
สีของแมวจึงเป็นวิวัฒนาการหนึ่ง เป็นลวดลายที่จะทำให้พวกมันพรางตัวจากอันตราย และเป็นผู้ล่าที่ไม่สะดุดตา ดังนั้น สำหรับแมวป่า รอยแต้มสีขาวหรือการใส่ถุงเท้าอย่างสุภาพเรียบร้อยถือเป็นจุดอ่อน เป็นลักษณะรูปแบบสีที่สะดุดตา ทำให้ถูกล่า หรือมองเห็นได้ง่าย
การที่ทำให้แมวป่ากลายเป็นแมวบ้านเป็นประเด็นหนึ่งที่ทำให้แมวถุงเท้าขาวเป็นแมวส่วนใหญ่ของแมวบ้าน เมื่อแมวถูกมนุษย์นำมาเลี้ยง เงื่อนไขการคัดเลือกและการวิวัฒนาการของแมว จึงมีมนุษย์และสิ่งแวดล้อมของเราเป็นสำคัญ แมวถูกนำมาเลี้ยงเพื่อกำจัดหนูในยุ้งฉาง แลกกับอาหารที่มนุษย์มอบให้ การพรางตัวและการออกล่าของแมวจึงไม่จำเป็นอีกต่อไป
อย่างแรกคือ มีความเป็นไปได้ว่ามนุษย์จะมองเห็นว่าลายสีขาว เช่น การใส่ถุงเท้าหรืออุ้งเท้าขาวมีความน่ารัก มนุษย์จึงมีแนวโน้มจะเลี้ยง และเพาะพันธุ์เจ้าแมวที่มีอุ้งเท้าหรือพุงสีขาว
ในการทำให้แมวป่าเป็นแมวบ้าน อันที่จริงเป็นกระบวนการอันยาวนาน ตัวกระบวนการเริ่มต้นตั้งแต่ 1 หมื่นปีก่อน และมนุษย์ค่อยๆ คัดเลือก เลี้ยง และพัฒนาสายพันธุ์มาจนกลายเป็นแมวบ้านในปัจจุบัน ทั้งนี้ความเป็นไปได้อีกข้อที่ยังไม่มีการพิสูจน์คือ สีขนและลักษณะนิสัยของแมว เรายังไม่มีข้อสรุปว่าสีขนหรือลายด่างสัมพันธ์โดยตรงกับลักษณะนิสัยอย่างใดอย่างหนึ่งของแมว แต่มนุษย์จะคัดเลือกแมวที่เชื่องที่สุดและชินกับการอยู่ในสิ่งแวดล้อมของมนุษย์มากที่สุด
ในความเข้าใจของสัตว์อื่นๆ และอาจเป็นการสังเกตของมนุษย์เอง แมวที่มีรอยแต้มสีขาวดูจะเป็นแมวที่เป็นมิตรและเชื่องที่สุด แต่ประเด็นเรื่องรอยหรือลวดลายสีขาวยังมีงานความเข้าใจในสัตว์อื่นๆ ทำนองเดียวกันคือ ม้า หมู หนู และวัวที่มีลายสีขาว มักจะมีคุณสมบัติของความเชื่องที่เลี้ยงดูได้ง่าย
ดังนั้น การที่แมวใส่ถุงเท้าสีขาวซึ่งเติบโตและสืบทอดสายพันธุ์ จนแมวจำนวนมากที่เราพบเจอมักจะมีเท้าเป็นมังคุดสุดน่ารัก น่าจะเกี่ยวข้องกับการคัดเลือกและเพาะพันธุ์โดยมนุษย์ อันที่จริงในต่างประเทศ แมวใส่ถุงเท้านอกจากจะมีเฉพาะแมวดำแล้ว เจ้าแมวมีพุงและหน้าอกขาวที่เรียกว่า แมวทักซิโด้ ยังเป็นแมวอีกหนึ่งประเภทที่พบมาก และค่อนข้างได้รับความนิยม
สุดท้ายนี้เมื่อเราไปหยุมเจ้าแมว และเอาเท้ามังคุดน้อยๆ ของพวกมันมาแตะตัวเล่น ในอุ้งเท้าขาวๆ นี้เป็นอีกหนึ่งประวัติศาสตร์อันยาวนานกว่าที่พวกมันจะย้ายจากเทือกเขาสูง สู่การมีชีวิตเป็นลูกมือจับหนู และกลายเป็นเจ้านายของเราในท้ายที่สุด
อ้างอิงจาก
