เริ่มต้นจากความหงุดหงิดในใจของทีมงาน หลังจากเพจ The MATTER ถูกโจมตีโดยกองทัพชาวเน็ตปริศนา ที่ดาหน้ากันมาเขียนข้อความซ้ำๆ ตามสารพัดโพสต์ของเพจเป็นเวลาติดกันนานนับเดือน
“น่าสนใจๆๆ”
“น่าติดตามๆๆ”
“ขอบคุณๆๆ”
“บทความดีๆๆ”
ผลก็คือไม่ว่าเราจะนำเสนอคอนเท้นต์อะไรบนหน้าเพจ ก็จะมี ‘กองทัพ avatar’ ตามเข้าไปฟลัดข้อความจนทำให้หลายๆ บทสนทนาที่กำลังจะไปได้ดี กลายเป็นการแหล่งรวมของข้อความอันยาวเหยียด แต่เนื้อหากลับกลวงเปล่า
ตัวอย่างข้อความที่กองทัพ avatar เข้ามาฟลัดบนหน้าเพจ The MATTER ตลอดหลายเดือนที่ผ่านมา
ราวต้นเดือนกันยายน พ.ศ.2562 เราจึงตั้งทีมงานเพื่อนติดตามพฤติกรรมของชาวเน็ตปริศนาเหล่านี้ (โดยมีสมาชิก 1 คนถ้วน!) เพราะแอบสังเกตเห็น pattern อะไรบางอย่าง ทั้งช่วงเวลาที่เข้ามาโพสต์ ลักษณะข้อความ วิธีการตั้งชื่อ-ใช้รูปโปรไฟล์ ไปจนถึงความสนใจที่ account อวตาร์เหล่านี้ มักกดไลก์สถานีโทรทัศน์ช่องหนึ่ง-พรรคการเมืองพรรคหนึ่ง-นักการเมืองคนหนึ่ง มากอย่างมีนัยสำคัญ
และเมื่อทุกอย่าง ‘โป๊ะแตก’ ในคลิปเดินกินอาหารที่เยาวราชของนักการเมืองคนหนึ่งจากพรรคการเมืองใหญ่ จิ๊กซอว์ต่างๆ จึงประสานกับครบถ้วน พอให้เห็นภาพใหญ่ของกองทัพ avatar กลุ่มที่ว่า – เพราะหลายๆ ชื่อใต้คลิปนั้น ก็เป็นกลุ่มเดียวกับที่มาฟลัดคอมเม้นต์ซ้ำๆ ในเพจเรา
เนื้อหาของบทความนี้ จึงเป็นข้อมูลจากที่เราได้แอบสังเกตพฤติกรรมของชาวเน็ตปริศนาที่เข้ามา ‘โจมตี’ เพจเราต่อเนื่องนับแต่เดือนสิงหาคม – เดือนตุลาคม พ.ศ.2562 เผื่อว่าใครจะนำข้อมูลไปใช้ทำอะไรเพิ่มเติมหรือใช้ในการวิเคราะห์อะไรต่อ เพราะต้องยอมรับว่าทางเรามีความสามารถจำกัด และมีทรัพยากรไม่มากนักในการติดตามวิเคราะห์พฤติกรรมของบุคคลเหล่านี้ กระทั่งวัตถุประสงค์ของคนกลุ่มนี้เราก็ยังไม่รู้เลย
รู้แค่ว่ามันทำลาย ‘บทสนทนา’ ที่น่าสนใจบนโลกออนไลน์ (รวมถึงในเพจเรา) ไปอย่างน่าเสียดาย
ชาวเน็ตปริศนา ที่ไม่ใช่ IO ?
ตอนแรกเราจะเรียกชาวเน็ตปริศนากลุ่มนี้ว่า IO แต่พฤติกรรมก็ดูจะต่างจาก IO ในอดีตที่เน้นเถียงแทนข้างการเมืองที่ตัวเองยึดถืออย่างสุดลิ่มทิ่มประตู คุยกันในทีมก็หาชื่อเรียกเหมาะๆ ไม่ได้ มวลมหา account หลุม? ฝูงชน copy+paste? เลยเรียกแบบตีขลุมไปเลยว่า ‘กองทัพ avatar’ ก็แล้วกัน
หลังจากเริ่มติดตามพฤติกรรมอย่างจริงจังโดยใช้เวลาราว 3-4 สัปดาห์ เราได้ข้อมูลพฤติกรรมกองทัพ avatar จำนวนหนึ่ง (เชื่อว่าหลายเพจก็น่าจะโดนโจมตีด้วยพฤติกรรมใกล้เคียงกัน เพราะเท่าที่เราสืบเสาะกองทัพ avatar เหล่านี้ไปกดไลก์เพจข่าวต่างๆ แทบจะทุกเพจ)
สิ่งที่พบจากการสืบข้อมูลในเชิงลึกของ avatar กว่า 100 account พบลักษณะร่วมกันอะไรบางอย่าง (อาจไม่ใช่ทั้งหมด แต่เป็นส่วนใหญ่) มีดังนี้
– เพิ่งสมัครเฟซบุ๊กช่วงเดือนสิงหาคม-ตุลาคมของปีนี้
– ตั้งชื่อไม่ซับซ้อน ชื่อ+นามสกุล ภาษาไทยหรืออังกฤษ (อย่างละ 2-3 พยางค์) ไม่มีวงเล็บ ไม่มีลูกเล่น
– ใช้รูปโปรไฟล์เป็น สัตว์ คนดัง ฝรั่ง วิว ตัวการ์ตูน บางครั้งใช้รูปคนจริงๆ บ้าง
– บนหน้าวอลล์แชร์ข่าว/บทความบ้าง แต่มักไม่ใส่แคปชั่นอะไร
– มักไม่มีกิจกรรมใดๆ ย้อนหลัง
– โพสต์แต่คอมเมนต์ ไม่เคยโพสต์รูป GIF หรือลิงก์
– ไม่ mention ใครในคอมเมนต์ เพราะไม่มีเพื่อนจริง
– ถ้าเราไปตอบคอมเมนต์ เขาจะไม่ตอบกลับ
ส่วนหนึ่งของข้อมูลเฟซบุ๊กที่เราติดตามไปตรวจสอบ หลังพบการฟลัดข้อความซ้ำๆ กัน 4-5 ข้อความ จากทั้งหมด 100 accounts (ตามมากกว่านี้ไม่ไหวเพราะจะมีการสมัครเฟซบุ๊กใหม่ขึ้นทุกวัน)
คนกลุ่มนี้ ทำอะไรบ้าง ?
หลายคนสงสัยว่า วัตถุประสงค์ของกองทัพ avatar เหล่านี้คืออะไร – เราก็สนใจเช่นกัน และแม้จะตามดูพฤติกรรมอยู่แรมเดือนก็ยังไม่สามารถฟันธงได้ว่า คนที่อยู่เบื้องหลังมีวัตถุประสงค์ใดกันแน่
สรุปพฤติกรรมที่พบของกองทัพ avatar (ซึ่งเราเชื่อว่ามีมนุษย์อยู่เบื้องหลัง ไม่ใช่ AI)
- ไม่เน้นโต้ตอบฝ่ายตรงข้ามทางการเมืองแบบ IO ดั้งเดิม
- เขียนข้อความซ้ำๆ เหมือนกัน 4-5 ข้อความขึ้นไป เช่น น่าสนใจมากๆๆ น่าติดตามๆๆ บทความดีๆๆ ขอบคุณๆๆ
- คอมเมนต์ค่อนข้างยาว แต่เนื้อหาว่างเปล่า อ่านแล้วไม่ได้สาระอะไร
- เขียนข้อความโดยสลับประโยคนิดหน่อย A B C / A C B / B A C / B C A / C B A / C A B
- มีการโพสต์คอมเมนต์คล้ายกัน 5-10 คอมเมนต์ ทำให้คาดเดาว่า คนๆ หนึ่งจะดูแล account อวตารราว 5-10 account
- จาก 100 account ที่เราสุ่มตรวจสอบ จะมีการกดไลก์ให้ทีวีช่องหนึ่งอย่างมีนัยสำคัญ เช่นเดียวกับการกดไลก์พรรคการเมืองหรือนักการเมืองจากพรรคหนึ่ง
และข้อมูลที่น่าสนใจมากๆ ก็คือช่วงเวลาที่ออกปฏิบัติการ ซึ่งมักเป็นช่วงสาย หลังเที่ยง และเย็น ราวๆ ช่วงละ 1 ชั่วโมง เฉพาะวันจันทร์-วันศุกร์
ที่สำคัญคือวันเสาร์-วันอาทิตย์ มักไม่ทำงาน!
พัฒนาการของ avatar
และไม่ใช่แค่จะเข้ามาฟลัดข้อความซ้ำๆๆๆ เท่านั้น แต่คนกลุ่มนี้มีพัฒนาการขึ้นด้วย หลังจากเราเริ่มตอบโต้ด้วยการซ่อนข้อความที่เห็นว่าเป็นการ copy+paste จำนวนมาก ซึ่งเชื่อว่าผู้เกี่ยวข้องน่าจะเริ่มรู้ตัวแล้วว่าถูกจับได้
และนี่คือสิ่งที่เราพบว่า กองทัพ avatar เหล่านี้มีพัฒนาการขึ้นอย่างไรบ้าง
- จากใช้เฟซบุ๊กที่เพิ่งสมัคร เปลี่ยนมาเป็นเฟซบุ๊กที่สมัครไว้หลายปีแล้ว (แต่พฤติกรรมคล้ายเดิม)
- จากไม่เคยมีกิจกรรมบนหน้าวอลล์ตัวเอง เริ่มทำเป็นมีปฏิสัมพันธ์ระหว่างกัน บางครั้งแสร้งจีบกัน และขึ้น in relationship with (ชื่อ account อวตารด้วยกัน)
- เริ่มบ่นผ่านหน้าวอลล์ แชร์โพสต์โดยมีแคปชั่นมากขึ้น
- ไปขุด account ที่สมัครไว้หลายปีแล้ว (แต่ไม่มีกิจกรรมบนหน้าวอลล์มานานมาก) มาใช้ ให้เรารู้สึกลังเลขึ้นว่า จะเป็นหนึ่งในสมาชิกกองทัพ avatar หรือไม่
อีกพัฒนาการที่เห็นได้ชัดคือ จากไม่ค่อยมีความคิดเห็นทางการเมือง ก็เริ่มแสดงออกทางการเมืองมากขึ้น แม้จะไม่ชัดเจนเหมือน IO ดั้งเดิม ที่เน้นเถียงๆๆๆ หรือ propaganda ข้างที่ตัวเองเชื่อก็ตาม เช่น เมื่อมีข่าวเกี่ยวกับนโยบายของรัฐบาล ก็มักจะอวยเวอร์ว่า นโยบายนี้ดีอย่างไร ไม่มีข้อเสีย ไม่มีปัญหาใดๆ หรือเมื่อมีข่าวเกี่ยวกับพรรคการเมืองขั้วหนึ่ง ก็จะบอกว่า จะฟ้องเขาคิดดีๆ นะ เอาแต่ฟ้องไม่ทำงานเพื่อประชาชน ทำไมไม่ช่วยน้ำท่วม ฯลฯ
จากแนวโน้มพฤติกรรมที่เราไล่เรียงมาข้างต้น จนไปถึงเหตุการณ์โป๊ะแตกในคลิปเดินเยาวราช ทำให้เราแอบรู้สึกเสียดายขึ้นมานิดๆ หากผลปรากฎว่า กองทัพชาวเน็ตปริศนาสุดท้ายจะกลายไปเป็น IO แบบเดิมๆ
แทนที่เราจะได้รู้จักกองทัพ avatar กลุ่มใหม่ๆ มีพฤติกรรมแบบใหม่ๆ ให้ศึกษา ให้ติดตามกันบ้าง
Illustration by Sutanya Phattanasitubon
