รองเท้า ศิลปะ และลิขสิทธิ์ เกี่ยวข้องกันอย่างไร? ไม่นานมานี้บริษัท Birkenstock หรือผู้ผลิตรองเท้าแตะพื้นไม้ก๊อก จากประเทศเยอรมนี ยื่นฟ้องผู้ผลิตรองเท้าหลายราย ฐานลอกเลียนแบบและละเมิดลิขสิทธิ์ พร้อมอ้างว่ารองเท้าแตะของตัวเอง เป็น ‘งานศิลปะประยุกต์’ ที่ควรได้รับการคุ้มครองตามกฎหมายลิขสิทธิ์
ในช่วงที่ผ่านมา Birkenstock กลายเป็นที่นิยมของคนมากขึ้น ซึ่งเราอาจเห็นรองเท้ายี่ห้อนี้ ปรากฏอยู่ในภาพยนตร์เรื่อง Barbie (2023) รวมถึงคนดังหลายคนสวมใส่ จึงไม่น่าแปลกใจที่จะมีผู้ผลิตรายอื่นๆ พยายามเลียนแบบดีไซน์อันเป็นเอกลักษณ์ของ Birkenstock
หลังจากที่มีรองเท้าหน้าตาคล้ายกันวางขายเต็มไปหมด ล่าสุดบริษัท Birkenstock ได้ยื่นฟ้อง 3 คดี ต่อผู้ผลิตหลายราย ซึ่งถูกกล่าวหาว่าขายรองเท้าแตะ ที่มีความคล้ายคลึงกับรุ่นของ Birkenstock มาก
ย้อนความกันหน่อยว่า กฎหมายลิขสิทธิ์ จะคุ้มครองเฉพาะลักษณะ ‘ด้านศิลปะ’ ของผลิตภัณฑ์เท่านั้น แต่ไม่ได้คุ้มครององค์ประกอบด้านการใช้สอย (functional elements) ของผลิตภัณฑ์ ซึ่งโดยทั่วไปแล้ว เสื้อผ้าและรองเท้า นับว่ามีประโยชน์ ทั้งการใช้สอยและศิลปะ กฎหมายลิขสิทธิ์จึงไม่ได้ให้การคุ้มครอง แก่ผู้ออกแบบแฟชั่น ต่างจากผลงานของศิลปิน นักดนตรี และนักเขียน
อย่างไรก็ตาม Birkenstock มองว่ารองเท้าแตะของตัวเอง เป็น ‘งานศิลปะประยุกต์’ ที่ควรได้รับการคุ้มครองตามกฎหมายลิขสิทธิ์ โดยเรียกร้องให้มีการคุ้มครองตลอดไป และให้ยอมรับว่า Birkenstock เป็นงานศิลปะที่ไม่ซ้ำใคร เช่นเดียวกับภาพวาดหรือนวนิยาย
“ตามกฎหมายลิขสิทธิ์ เป็นที่ยอมรับกันมานานหลายทศวรรษแล้วว่า การออกแบบสิ่งของในชีวิตประจำวันที่โดดเด่น สามารถได้รับการคุ้มครองโดยกฎหมายลิขสิทธิ์ได้เช่นกัน” Konstantin Wegner ทนายความของ Birkenstock กล่าว
เขายืนยันว่ากฎหมายลิขสิทธิ์ ให้สิทธิ์พิเศษแก่ผู้สร้างรองเท้าแตะนี้ เช่นเดียวกับที่ให้ศิลปิน หรือผู้สร้างผลงานอื่นๆ ไม่ว่าจะเป็นงานเขียน โปรแกรมคอมพิวเตอร์ หรือภาพวาด
หากย้อนกลับไปดูกรณีที่คล้ายกัน เมื่อเดือนเมษายน 2022 ศาลเยอรมนี ได้ตัดสินให้รถยนต์ Porsche 356 เป็นสิ่งประดิษฐ์ที่ได้รับการคุ้มครองตามกฎหมายลิขสิทธิ์ อีกทั้งยังมีเฟอร์นิเจอร์ ที่ออกแบบโดย Le Corbusier ศิลปินชาวสวิส-ฝรั่งเศส รวมถึงโคมไฟ ซึ่งออกแบบโดย Bauhaus art movement ก็ได้รับการคุ้มครองเช่นเดียวกัน
ก่อนหน้านี้ ศาลสูงแห่งโคโลญจน์ (Cologne’s higher regional court) เคยมีคำตัดสินว่ารองเท้า Birkenstock ไม่ตรงตามคำจำกัดความทางกฎหมายของงานศิลปะ และไม่สามารถพิสูจน์ความสำเร็จทางศิลปะของรองเท้าดังกล่าวได้ ทำให้ล่าสุดคดีนี้ถูกยื่นต่อศาลสูงสุดของเยอรมนี เพื่อดำเนินการต่อไป
อ้างอิงจาก