ความคิดสร้างสรรค์ (ที่บ่อยครั้งก็เลอะๆ เทอะๆ) หากไม่ถูกจดไว้ที่ไหนสักแห่ง ก็อาจเลือนหายไปจากความคิดอย่างรวดเร็ว ‘สมุดจด’ จึงเป็นของใกล้ตัวสำหรับคนที่ชอบขีดๆ เขียนๆ เราสามารถสังเกตคนใกล้ตัวว่ามีกระบวนการคิดสร้างสรรค์อย่างไรโดยอ่านเพียงสมุดจดไม่กี่หน้า (แต่ขอดีๆ ล่ะ อย่าถือวิสาสะแอบอ่าน) หรือตอนที่เรียนมหาวิทยาลัย คุณก็ยังชอบซีร็อกซ์เลกเชอร์ของเหล่า ‘เลกเชอร์ก็อด’ ที่ในทุกรายวิชานั้นต้องมีคนๆ นี้ แล้วก็อาจจะนั่งอมยิ้มจินตนาการว่า เหล่าเลกเชอร์ก็อดนั้นเป็นคนอย่างไร เขาหรือเธอ ลายมือยุกยิก ตัวการ์ตูน และสรุปรวบรวมความคิดจากที่ต้องนั่งเรียนเป็นชั่วโมงให้เป็น Mind map ที่หน้าตาน่ารักน่าชัง เป็นเสน่ห์ที่หาไม่ได้จากพิมพ์เอกสาร Word
นักคิดผู้ปราดเปรื่องหลายคนในประวัติศาสตร์โลก ล้วนค้นพบความยิ่งใหญ่ของจักรวาลผ่านวลีไม่กี่คำในสมุดจดโน้ตของเขา โดยเฉพาะอัจฉริยะระดับโลกอย่าง เลโอนาร์โด ดา วินชี (Leonardo da Vinci) ผู้เป็นนักสร้างสรรค์ที่สามารถเชื่อมโยงข้ามหลายศาสตร์วิชาผ่านการสังเกตและจดบันทึก ดาวินชีมีธรรมชาติที่จะจดทุกอย่างมากมายในสมุด แม้หลายๆ ครั้ง โครงการต่างๆ ที่เขาคิดไว้จะทำไม่สำเร็จ ทิ้งไว้กลางทาง ไม่ว่าจะเป็นรถถังที่ไม่ได้สานต่อ เครื่องบินที่บินไม่ได้จริง แต่แนวคิดจากโครงการหนึ่ง ก็สามารถเชื่อมโยงไปอีกโครงการหนึ่งได้ เพราะเขาเองก็ทราบดีว่า ความปราดเปรื่องหาใช้ความสมบูรณ์แบบอันหมดจด แต่เป็นการตกผลึกซ้ำแล้วซ้ำเล่าที่เกิดจากการบันทึกไว้นี่เอง เรามาดูกันว่า เลโอนาร์โด ดา วินชี มีนิสัยการจดบันทึกอย่างไรที่พวกเราสามารถเอามาปรับใช้ได้บ้าง
ให้ความสำคัญกับรายละเอียด
ทุกความรู้ไม่จำเป็นต้องมีประโยชน์ บางครั้งเราก็เสพอะไรเพื่อความเพลิดเพลินใจเท่านั้น ลีโอนาร์โดไม่เคยคิดว่าสิ่งที่เขาคิดจะมีผลลัพท์เป็นอะไรตอนปลายทาง หรือจะกลายเป็นอะไรที่ยิ่งใหญ่ เขามีเพียงความสนใจโลกรอบตัวราวเด็กๆ ที่ถูกผลักดันด้วยความสงสัยใคร่รู้ ลีโอนาโดมักเดินลัดเลาะไปในชุมชนเพื่อสังเกตใบหน้าของผู้คนที่มีสีหน้าต่างๆ ดูทิศทางแสงที่ตกกระทบกับใบหน้าที่ให้ความหมายเปลี่ยนไป เขาสเก็ตภาพอย่างเร็วๆ เก็บไว้ พยายามจดจำรายละเอียดให้ได้มากที่สุด กระทั่งมองเห็นอะไรธรรมดาๆ ยกตัวอย่างเช่น เมื่อนกพิราบกระพือปีก เวลาที่พวกมันกำลังบินนั้น จังหวะยกปีกขึ้นจะเร็วกว่าจังหวะยกปีกลง และยังดูความสัมพันธ์อื่นๆ ของเจ้านกอีกว่ามีอะไรอย่างอื่นที่มันทำตรงข้ามกับการกระพรือปีกบินหรือไม่ เขาจดไว้อย่างละเอียดยิบ เป็นอีกแนวคิดที่ทำให้ลีโอนาร์โดโดดเด่น เมื่อจะจดอะไรให้เริ่มที่ ‘รายละเอียด’ เป็นอันดับแรก สำรวจแต่ละมุมอย่างละเอียด ซึ่งบางครั้งอาจไม่ได้รายละเอียดครบจากการมองครั้งเดียว
ปล่อยให้จินตนาการไหลไป
ในสมุดโน้ตของดาวินชี มีลักษณะการจดบันทึกแบบละเอียดลออ ซึ่งสะท้อนให้เห็นอุปนิสัยของดาวินชี ที่มักจะเริ่มต้นด้วยรายละเอียดที่น่าสนใจก่อนสิ่งอื่นๆ ราวกับจะสลักรายละเอียดที่ชัดเจนลงในความทรงจำทีละนิดๆ ก่อนที่จะเริ่มสนใจในเรื่องอื่นๆ เป็นลำดับถัดไป สามารถผสมผสานความเฉลียวฉลาดกับความแฟนตาซีได้อย่างลงตัว ทำให้เขาสามารถมองอะไรได้มากกว่าคนทั่วไป เช่น ในขณะที่เขากำลังมองเห็นนกที่โบยบิน เขากลับจินตนาการได้ถึง นางฟ้า และมังกร
มองโลกด้วยหลายๆ ศาสตร์
บางทีดาวินชีก็ฟุ้งซ่านบ้างเช่นกัน ซึ่งสามารถเอามาใช้เป็นพลังในการสร้างสรรค์สิ่งใหม่จากเรื่องที่เขาสนใจ ดาวินชีให้บทเรียนกับพวกเราถึงคุณค่าของการเพ่งสมาธิในการทำอะไรบางอย่างให้สำเร็จลุล่วง แต่ในบางครั้งก็จำเป็นที่จะต้องรู้จักปล่อยพักการโฟกัสเพียงเรื่องใดเรื่องหนึ่ง แล้วปล่อยให้ความอยากรู้ศาสตร์อื่นๆ มาเบี่ยงเบนความสนใจของเราบ้าง เพื่อที่จะได้ตกผลึกความรู้หรือไอเดียใหม่ๆ ที่นำไปสนับสนุนและต่อยอดสิ่งที่เรารักต่อไปได้อย่างดีเยี่ยม
ถ้าคิดแล้วไม่เวิร์ค ไม่ต้องลบ
รู้จักยอมรับข้อเท็จจริงเป็นสิ่งที่สำคัญ หลายๆ ครั้งที่ดาวินชีได้พยายามทดลองทฤษฎีบางอย่างที่เขาค้นพบ และในระหว่างทางที่กำลังทดลองอยู่นั้น เขามักจะพบกับทฤษฎีอื่นๆ ที่พิสูจน์แล้วว่ามันดีกว่าสิ่งที่เขาคิดจริงๆ ซึ่งตัวดาวินชีก็จะไม่ดื้อดึงยึดติดในสิ่งที่เขาคิดค้น แต่กลับกัน เขาเลือกที่จะละทิ้งไอเดียเดิมนั้นไป แต่ก็ไม่ลบออกจากสมุด แล้วแสวงหาสิ่งใหม่ที่น่าสนใจสำหรับเขาไปเรื่อยๆ หากเราอยากจะเป็นคนเก่งเหมือนกับดาวินชีสิ่งนี้เป็นตัวอย่างที่ดีที่สอนให้เราได้รู้ว่า เราไม่ควรกลัวการเปลี่ยนแปลง เราสามารถคิดได้ดีมากยิ่งขึ้นโดยใช้ข้อมูลข่าวสารในปัจจุบันให้เป็นประโยชน์ได้
ไอเดียที่สำคัญในการพัฒนาของดาวินชี ดูจะเป็นเรื่องที่เรียบง่าย แต่ต้องใช้เวลานานในการฝึก บ่มเพาะให้เป็นนิสัยในการเรียนรู้อย่างยั่งยืน ทั้งในแง่ของการตั้งข้อสังเกต การแสวงหาความรู้ และการบันทึกไว้ โดยที่พร้อมรับข้อมูลข่าวสารที่มีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลาด้วย ทั้งหมดนั้น เป็นแก่นสำคัญในพลังการเรียนรู้ของมนุษย์แบบไม่มีที่สิ้นสุด แม้เราอาจจะไม่เก่งเทียบเท่า เลโอนาร์โด ดาวินชี แต่เราสามารถเป็นคนที่ใช้ชีวิตอย่างรอบรู้ และก้าวทันโลกได้
อ้างอิงข้อมูลบางส่วนจาก
The Notebooks of Leonardo da Vinci
