14 เมษายน 2560 เป็นวันแรกที่มีข่าวว่า หมุดคณะราษฎรที่อยู่บนพื้นถนนบริเวณหน้าสนามเสือป่าหายไป มันถูกแทนที่ด้วยหมุดหน้าใสที่ไม่ทราบว่าใครเป็นผู้นำมาแทนที่
นับจากวันนั้นถึงตอนนี้ (มิถุนายน 2562) ยังไม่มีใครรู้ว่าหมุดคณะราษฎรหายไปไหน ตอนนี้มันอยู่ที่ใด และอะไรคือวัตถุประสงค์ของการรื้อถอนหมุดออกจากที่เดิม รายงานจากเว็บไซต์ประชาไท ระบุว่า แม้แต่เขตดุสิตในฐานะผู้ดูแลพื้นที่ก็ยืนยันว่าไม่ได้เป็นผู้เปลี่ยน ส่วนกรมศิลปากรก็บอกว่าไม่ใช่เรื่องที่อยู่ในความรับผิดชอบ
ที่ผ่านมาเคยมีความพยายามของนักวิชาการที่ต้องการสร้าง ‘หมุดคณะราษฎรเวอร์ชั่นจำลอง’ ขึ้นมา เช่น กรณีของวิทยาลัยการเมืองการปกครอง มหาวิทยาลัยมหาสารคาม แต่ถึงอย่างนั้น การนำหมุดชิ้นจำลองฝังลงบนพื้นดินเพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ให้กับนิสิตและนักศึกษา แต่ก็ถูกคัดค้านจากทางมหาวิทยาลัย พร้อมกับความกังวลว่ามันจะสร้างความแตกแยกในมหาวิทยาลัย
เมื่อในโลกความจริงการฝังหมุดลงดินเป็นเรื่องที่ยากและอาจถูกจับตา การสร้างหมุดคณะราษฎรในโลกดิจิทัลขึ้นมา และอนุญาตให้ทุกคนถ่ายรูปและบันทึกเก็บไว้จึงเกิดขึ้น
ธาราทร บุญงามอนงค์ คือนักศึกษาไทยที่กำลังศึกษาอยู่ในประเทศสหรัฐอเมริกา เธอได้พัฒนาเทคโนโลยี AR Filter ขึ้นมา หลักการใช้งานก็ง่ายๆ เมื่อเริ่มใช้ Filter นี้และเราเปิดกล้องมือถือแล้ว เราก็จะเห็นมนุษย์คณะราษฎรปรากฎขึ้นมาตรงหน้า และพร้อมให้เรากดถ่ายรูปและเซฟได้ โดยไม่ต้องกลัวว่าจะมีใครมาสั่งให้ลบมันทิ้ง
The MATTER จึงทักทายธาราทรผ่านทางโลกดิจิทัล คุยกันสั้นๆ แต่เน้นๆ เพื่อสอบถามถึงประเด็นที่ว่าเธออยากใช้ AR Filter นี้บอกอะไรกับสังคม และอะไรคือความสำคัญของการใช้เทคโนโลยีมาช่วยกระตุ้นความทรงจำเกี่ยวกับหมุดคณะราษฎร และประวัติศาสตร์การเมืองไทย
ตั้งใจให้ AR นี้สื่อถึงอะไรออกไปบ้าง
ตั้งใจให้ AR Filter อันนี้แสดงให้เห็นว่า ต่อให้หมุดของจริงจะหายไปแล้ว แต่ความหมายและประวัติศาตร์ของหมุดคณะราษฎรนั้นยังคงอยู่ ตอนนี้ยุคไหนแล้ว เทคโนโลยี save ได้ทุกอย่าง เราจะไม่ยอมให้ประวัติศาสตร์ถูกลบไปจากประชาชน
ทำไมถึงเลือกใช้ AR มาเป็นช่องทางของการบอกเล่าเรื่องนี้
ข้อดีของการใช้ AR เป็นเครื่องมือก็คือ Accessibility ของมัน คนดูสามารถสำรวจรายละเอียดของหมุดด้วยตัวเอง ตามใจชอบ และสามารถเปิด AR อันนี้ขึ้นมาที่ไหนก็ได้ เชื่อว่าทุกคนเข้าถึงสมาร์ทโฟน และ Facebook ที่เลือกทำหมุดใน Spark AR ก็เพราะอยากให้ทุกคนเข้าถึงและเป็นเจ้าของหมุดคณะราษฎรได้
แล้วคิดว่าอะไรคือความสำคัญของหมุดคณะราษฎร
ส่วนตัวคิดว่าความสำคัญของหมุดคณะราษฎร คือความหมายและสัญลักษณ์ของมัน การเปลี่ยนระบบปกครองจากสมบูรณาญาสิทธิราชย์ เป็นระบบประชาธิปไตย ถือว่าเป็นเหตุการณ์ที่สำคัญในประวัติศาสตร์ไทย หมุดนี่จึงเป็นสัญลักษณ์ที่เตือนให้ทุกคนรู้ว่า อำนาจสูงสุดนั้นมาจากประชาชน และเป็นของประชาชน
ถ้าในอนาคตมีคนลืมเรื่องหมุดคณะราษฎรไปจริงๆ จะเกิดอะไรขึ้น
ไม่ว่าในอนาคตสังคมไทยจะเปลี่ยนไปอยู่จุดไหน จะดีขึ้นหรือถอยหลังไปกว่าเดิม สิ่งที่พยายามทำตอนนี้ก็คือการใช้เทคโนโลยีรักษาประวัติศาสตร์ และความสำเร็จของประชาชนเอาไว้ เพื่อที่จะสนับสนุนให้สังคมเดินต่อไป ในฐานะที่เรายังมีชีวิตอยู่ เชื่อว่ามันเป็นหน้าที่ของเราที่จะใช้เทคโนโลยี save หมุดคณะราษฎรเอาไว้ เพื่อที่จะส่งต่อให้คนรุ่นถัดไปได้รับรู้
คิดว่าเทคโนโลยีกับประชาธิปไตย มันสามารถไปด้วยกันได้ (หรือไม่ได้) อย่างไรบ้าง
เทคโนโลยีเป็นเครื่องมือช่วยส่งเสริมและพัฒนาประชาธิปไตยที่ดีมาก เพราะทุกคนสามารถมีส่วนร่วมและเข้าถึงได้ ไม่ว่าจะจนหรือรวย ใกล้หรือไกล และที่สำคัญในยุคโซเซียลมีเดีย ใครๆก็เข้าถึงข้อมูลต่างๆได้ โดยไม่มีข้อจำกัดหรือ censorship ซึ่งช่วยให้มีการแสดงความคิดเห็น ถกเถียงกันได้อย่างเต็มที่ ซึ่งเป็นประเด็นสำคัญมากในระบบประชาธิปไตย
เหล่านี้ก็คือคำตอบจากธาราทร ถึงเหตุผลที่เธอไม่อยากให้ความทรงจำเกี่ยวกับหมุดคณะราษฎรหายไป จนกลายเป็นที่มาของการสร้างความจริงใหม่ในโลกเสมือน ขณะที่ชะตากรรมของหมุดคณะราษฎรในโลกแห่งความเป็นจริงนั้น ก็ยังคงเป็นปริศนาอยู่จนกระทั่งทุกวันนี้
