ช่วงนี้กระแสเรื่องงูๆ กำลังมา แฟนๆ จักรวาลแฮร์รี่ต่างก็ตื่นเต้นกับการเปิดเผยตัวตนของนากินีในฐานะนางงูสาว ส่วนแถวบ้านเรา นาคีนางงูที่เคยได้รับความนิยมทางทีวีอย่างล้นหลามก็กำลังฉายอยู่ในโรงภาพยนตร์และมีกระแสตอบรับดีไม่แพ้กัน
ไม่ว่าจะโลกตะวันตกมาจนถึงโลกตะวันออก เรามักมีตำนานที่โยงงูเข้ากับผู้หญิง และส่วนใหญ่เป็นเรื่องราวของผู้หญิงที่มักจะต้องสาป ไม่ว่าจะเป็นคำสาปในแง่ของการทำให้พวกเธอมีพลังแต่ก็น่ากลัวเช่นเมดูซ่า ไปจนถึงคำสาปที่พูดถึงความรักของคนและปีศาจงู เช่นนางพญางูขาว เรื่อยมาจนถึงนาคี—ความรักที่จบลงด้วยโศกนาฏกรรม
ดูทรงแล้ว ประเด็นเรื่องงูๆ กับผู้หญิงดูจะยังคงเป็นประเด็นการเมืองเรื่องเพศอันเป็นจินตนาการสำคัญที่เรามีร่วมกันมาตั้งแต่ครั้งโบราณกาล ผู้หญิงที่มีอำนาจมักถูกวาดให้กลายเป็นงู สวยงาม ยั่วยวน แต่ในขณะเดียวกันก็อันตรายถึงตาย ในแง่นี้จึงไม่แปลกที่ผู้ชายจะมองและวาดผู้หญิงเข้ากับงู สิ่งมีชีวิตที่เป็นตัวแทนของธรรมชาติ ของความลี้ลับ ของการให้กำเนิด เมื่อผู้หญิงเฉลียวฉลาดและมีอำนาจ ผู้ชายก็จะกลัวๆ หน่อย และบอกโดยนัยว่าอย่าไปยุ่งจะดีกว่า
ภาพจาก : Unilad
นาคี/นากินี
ด้วยความบังเอิญ นากินีและนาคีที่อาจจะอยู่บนไทม์ไลน์เดียวกันของเรา อาจจะมีที่มาจากความคิดที่เป็นสากลก็ได้
คำว่านากินี ก็ดูจะมีเค้าที่ เจ.เค. จะตั้งมาจากคำว่า นาค ‘nagi’ เติม ‘ni’ เข้าไปเป็นนากินีก็ฟังดูเป็นนางนาคีนี เป็นนางงูเพศหญิงอยู่เหมือนกัน หลังจากเปิดเผยเรื่องราวของนากินีจากเทรลเลอร์แล้ว เจ.เค. เลยมีการออกมาเคลียร์ประเด็นเรื่องความลับยิ่งใหญ่ของโลกพ่อมด เธอบอกผ่านทวิตเตอร์ว่า นากินีเป็น Maledictus เป็นสายเลือดต้องสาปที่กลายร่างเป็นสัตว์ แถมเธอยังบอกว่า Maledictus นี้เป็นคำสาปตกทอดที่ตกทอดเฉพาะฝ่ายหญิงเท่านั้น เป็นคำสาปจากแม่สู่ลูกสาว
แค่คำสาปสายเลือดของฝ่ายหญิงก็น่าตื่นเต้นแล้ว พอเราดูที่คำว่า Maledictus ดูคำศัพท์ก็ชวนให้เราคิดไปถึง Medusa แถมถ้าตีความแยกแยะเจ้าคำนี้ขึ้นไปอีกหน่อย ดูเหมือนว่าคำสาปสายเลือดนี้จะมีประเด็นเรื่องเพศด้วย คำว่า Maledictus รากศัพท์น่าจะหมายถึงคำสาปนี่แหละ (‘mal’ ที่แปลว่าเลวร้าย + ‘dic’ ที่แปลว่าถ้อยคำหรือคำพูด) แต่พอเอามารวมกันเหมือนคำว่า ‘male’—ผู้ชาย + คำว่าพูด แถมคำโดยรวมก็มีลักษณะเป็นเพศชาย (masculine) ทั้งๆ ที่ Maledictus มีแต่ผู้หญิงเท่านั้น
ภาพจาก : twitter.com/jk_rowling
อำนาจและคำสาปของนางงู
ตำนานทั่วโลกมักจะโยงผู้หญิง—ที่ทรงอำนาจ—เข้ากับงู นอกจากความเชื่อทั่วโลกที่มักจะให้งูเป็นตัวแทนของธรรมชาติ เป็นส่วนหนึ่งของพระแม่ธรณี ของเหล่าเทวีฝ่ายหญิงผู้ให้กำเนิดโลกใบนี้แล้ว งูเป็นสิ่งมีชีวิตที่มนุษย์(ผู้ชาย) ไม่อาจมีปฏิสัมพันธ์ด้วยความซื่อบื้อได้ งูนั้นก็อาจจะย้อนกลับมาฉกและคายพิษให้เราหายนะเอาได้ง่ายๆ
เมดูซ่าดูจะเป็นคาแรคเตอร์สำคัญของผู้หญิง งู และอำนาจ ภาพที่โดดเด่นของเมดูซ่าคือการมีเส้นผมเป็นงู มีดวงตาที่ทำให้ผู้จ้องมองกลายเป็นหินและนำความตายมาให้ ดังนั้นเมดูซ่าจึงเป็นตัวแทนของพลังอำนาจ พร้อมๆ กับการล่อลวงมานับศตวรรษ
Hélène Cixous เจ้าแม่เฟมินิสม์จึงเขียนงานเชิงวิชาการและเฉลิมฉลองให้กับนางงูชื่อ ‘เสียงหัวเราะของเมดูซ่า’ เธอบอกว่านี่ไง เมดูซ่าเป็นไอคอนสำคัญของผู้หญิง ของอำนาจ ของการล่อลวง และการเป็นภัยคุกคามของผู้ชาย ประวัติของเมดูซ่าเอง เธอเองก็เคยเป็นเหยื่อ เธอถูกโพไซดอนข่มขืน ถูกเทวีอธีนาสาป ก่อนที่สรวงสวรรค์จะส่งเพอร์ซีอุสมากำราบและเอาหัวของเธอเป็นอาวุธเพื่อจ้องมองและจัดการศัตรูต่อไป
นักวิชาการศึกษางานของกวีและนักเขียนคนสำคัญๆ เช่น โฮเมอร์ ดังเต้ เชกสเปียร์ ไปจนถึงเชลลีย์ (ผู้เขียนแฟรงเกนต์สไตน์) พบว่าเมดูซ่าเป็นตัวละครสำคัญที่กวีเหล่านี้ให้ความสำคัญ เธอมักถูกกล่าวถึงโดยมีนัยทั้งการเชิดชูและเกรงกลัวยำเกรงไปพร้อมๆ กัน ภาพลักษณ์สำคัญของเมดูซ่าคือการมีเส้นผมเป็นงู นักวิชาการตีความว่างูนี้เป็นสัญลักษณ์ของความเป็นชาย (phallus) และการเจริญวัย (puberty)
ในทางจิตวิเคราะห์ phallus นอกจากจะหมายถึงลึงค์แล้ว ยังหมายถึงสัญลักษณ์ของอำนาจด้วย เราอาจตีความได้ว่าเมื่ออำนาจควรเป็นของผู้ชาย แต่ผู้หญิงกลับครอบครองอำนาจนี้ ถ้าเราดูผู้หญิงร่างงูทั้งหลาย พวกเธอต่างเต็มไปด้วยพลังอำนาจที่ข่มขวัญผู้ชายได้สบายๆ ดวงตาคำสาปของเมดูซ่า มาจนถึงเจ้าแม่นาคี และนางพญางูขาว
จินตนาการเรื่องผู้หญิงกับงูเลยดูจะเป็นนิทานสอนใจและคำขู่ของโลกยุคก่อน เป็นคำสอนของนิทานที่บอกเราว่า เมื่อผู้หญิงมีอำนาจ อำนาจนั้นก็อาจจะนำพาปัญหามาให้พวกเธอ เมดูซ่าต้องสาปให้อัปลักษณ์และถูกกุดหัวเป็นตัวร้าย เหล่านางพญางูทั้งหลายก็ต้องตรอมใจเพราะรักที่ไม่อาจสมหวังได้เหมือนเหล่าเจ้าหญิงในนิทานเรื่องอื่น
ภาพจาก : digitalspy.com
อย่างว่า นิทานและตำนานปรัมปราเหล่านั้นแสนจะเก่าแก่และมาจากห้วงเวลาอันไกลโพ้น ทุกวันนี้สาวๆ เมื่อมองภาพตัวเอง พวกเธอก็คงจะเลือกตัวตนได้ไม่ยากว่าเธอจะเป็นเจ้าหญิงแสนใสซื่อ หรือเป็นหญิงสาวที่ตรอบครองดวงตาสังหารที่สะกดใครก็ตามที่จ้องมองเข้าไปในดวงตาของพวกเธอ
การจะเป็นนางงูที่ทรงอำนาจแล้วถูกสาป ก็ฟังดูเป็นข้อเสนอที่น่าพิจารณาเนอะ
อ้างอิงข้อมูลจาก
Cover Photo from Warner Bros., Design by MinaLima
