“ตอนนี้ช่องของเราประสบปัญหาหนัก กำลังจะไปต่อไม่ไหว สาเหตุไม่ใช่เพราะเราอยากเลิกทำช่อง ไม่ใช่เพราะเราหมดไอเดีย แต่เราท้อกับการที่ต้องต่อสู้กับอัลกอริทึม…”
ตั้งแต่ 7 ปีที่แล้วจนถึงวันอาทิตย์ที่ 19 มีนาคม 2023 ที่ผ่านมา หวาย—วิภาวดี สฤษฏ์พงศ์ คือยูทูบเบอร์เจ้าของ VIPS Station ช่องแนะนำสูตรอาหารซึ่งผู้ที่หลงรักการปรุงและชิมกดติดตาม 1.14 ล้านคน
แต่หลังจากวันจันทร์ที่ 20 มีนาคม คลิปวิดีโอที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับปัญหาจากอัลกอริทึมที่ช่องได้เจอถูกเผยแพร่สู่สาธารณะ คนที่ติดตามสื่อออนไลน์ไม่จำกัดแฟลตฟอร์มก็พากันผงะและเริ่มสำรวจช่องและตัวตนของเธอในทันที
บ้างสืบค้นว่าปัญหาที่เกิดจากอัลกอริทึมส่งผลอย่างไรกันแน่ บ้างตั้งคำถามว่าสิ่งที่เธอพูดนั้นจริงเท็จมากน้อยเพียงใด และถ้าหากว่าเป็นเรื่องจริง สิ่งนี้เกิดขึ้นแค่กับช่องของเธอ หรือลุกลามไปยังช่องอื่นๆ เช่นเดียวกัน
นี่คือ 3 สิ่งที่เราค้นพบหลังจากศึกษาช่องของเธอพอสังเขป
- ในช่วง 2-3 ปีก่อน ยอดวิวของช่อง VIPS Station เฉลี่ยต่อคลิปอยู่ที่ประมาณ 40,000 วิว
- หวายปลุกปั้นช่องอย่างตั้งใจ ลงคลิปสม่ำเสมอ ทุกผลงานสัมผัสได้ถึงความทุ่มเท ตั้งแต่การวางแผน ถ่ายทำ และตัดต่อ
- แต่นับจากปลายปี 2022 เป็นต้นมา ทั้งที่ยังละเลียดลออในทุกขั้นตอนเช่นเดิม จำนวนคนดูของช่องกลับลดฮวบจนเหลือเพียง 4,000 วิวต่อคลิป ยากมากทั้งต่อการสร้างรายได้จากโฆษณา และยากยิ่งกว่าต่อการหาสปอนเซอร์มาสนับสนุน
การมาถึงของคลิปตัวนี้สร้างแรงกระเพื่อมชั้นดีให้กับแวดวงยูทูบเบอร์เมืองไทย คอนเทนต์ครีเอเตอร์หลายคนกล่าวเป็นเสียงเดียวว่าสิ่งที่หวายพูดเป็นเหมือนความในใจที่เขาเองก็รู้สึก ด้าน แชมป์—ธกฤต สมบัตินันท์ เจ้าของช่องยูทูบ Just ดู It ได้แสดงความคิดเห็นต่อคลิปนี้ไว้ว่า
“เมื่อยูทูบให้อัลกอริทึมตัดสินใจทุกอย่าง เอาแต่ดันคอนเทนต์ ‘อิหยังวะ’ ขึ้นหน้าฟีด คนทำคอนเทนต์จริงๆ ต่อให้ล้านซับก็กลายเป็นไม่มีคนดู สุดท้ายคนทำคอนเทนต์จริงๆ ก็ค่อยๆ หายไปตามกาลเวลา..”
The MATTER จึงรีบต่อสายหาหวาย วิภาวดีเพื่อพูดคุยถึงเหตุการณ์ที่อัลกอริทึมขัดขวางการทำงานของเหล่ายูทูบเบอร์อย่างที่ไม่เคยมีมาก่อน เมื่อเธอคือคนแรกที่ออกมาพูดเรื่องนี้อย่างเป็นจริงเป็นจัง ซึ่งเราก็ไม่อาจนิ่งนอนใจได้เลยว่าจะมียูทูบเบอร์ทยอยออกมาประกาศ ‘ไปต่อไม่ไหว’ แบบเดียวกับเธออีกรึเปล่า?
The MATTER: ปัญหาจากอัลกอริทึมที่ยูทูบเบอร์ยุคนี้ต้องเจอคืออะไร?
เรื่องพื้นฐานที่เจอคือปกติเวลาคนกดติดตามช่องไหนแล้ว อัลกอริธึมก็จะสุ่มว่าจะแจ้งเตือนคลิปไหนยังไงบ้าง แต่หลังจากที่มีระบบกดกระดิ่ง จริงๆ ยูทูบก็ควรแจ้งเตือนทุกคลิป เพราะคนกดกระดิ่งแล้ว แต่หลังๆ มาเหมือนว่ายูทูบก็ไม่แจ้งเตือนอยู่ดี หรือบางทีก็เตือนในอีก 2 วันหรืออีก 2 อาทิตย์ให้หลัง ทั้งที่เราลงไปตั้งนานแล้ว
เราไม่แน่ใจว่ามันขึ้นอยู่กับความสนใจของคนดูในช่วงนั้นรึเปล่า ตัวเอไออาจจะคิดแทนคนดูว่าไม่เปิดช่องนี้นาน คงไม่สนใจแล้วแหละ เหมือนอัลกอริทึมไม่สนใจคนทำและเลือกแนะนำคลิปที่ไม่เป็นประโยชน์แต่เป็นกระแส หลายคนก็บ่นมาว่าเขาไม่เห็นช่องเรา แบบไม่เห็นเลยจริงๆ มีทวิตถามว่าช่องเราไม่ลงคลิปแล้วเหรอ ทั้งที่เราลงตลอด
The MATTER: หรือปัญหาจริงๆ เป็นเพราะมีคู่แข่งเยอะขึ้น?
ก็คงมีส่วนค่ะ แล้วคนก็น่าจะย้ายแพลตฟอร์มด้วย ไปดูติ๊กต่อกบ้าง แต่ส่วนตัวเราคิดว่ายังไงก็ต้องเป็นเพราะอัลกอริทึมด้วยแน่นอน เพราะจากคลิปที่เคยมีคนดู 2-3 หมื่น ตอนนี้เหลือ 2-3 พัน แบบถามจริง! ล้านคนที่กดซับฯ เห็นคลิปเราแค่สองพันจริงเหรอ มันลดฮวบจนเราอยากถามยูทูบว่าเขายังอยากให้เราทำคลิปอยู่มั้ย
เราลองเปิดดูข้อมูลหลังบ้าน ก็เจอเพิ่มอีกว่าก่อนหน้านี้ยูทูบจะช่วยแนะนำคลิปเราบ้างในหน้าฟีด แต่หลังๆ มา คนจะเห็นก็ต่อเมื่อเขาเสิร์ชเข้ามาดูเอง ไม่ค่อยขึ้นเป็นคลิปแนะนำแล้ว ก็เสียใจนะเพราะเราตั้งใจทำสูตรอาหารดีๆ แต่หลายครั้งคนดูไม่เห็น
มีอยู่ช่วงที่เราถึงกับปรึกษาทีมว่าคอนเทนต์เราไม่ดีเหรอ พลาดตรงไหน แต่พอมีโอกาสออกไปทำงานข้างนอก คนอื่นก็บอกว่าเขาชอบมาก อยากให้ทำต่อ เราถึงได้รู้ว่า อ้าว จริงๆ คนก็ยังชอบนี่นา
The MATTER: เพื่อนยูทูบเบอร์มีความเห็นเรื่องนี้ยังไงบ้าง?
พวกพี่ๆ ยูทูบเบอร์ก็เจอเหมือนกัน เห็นคนที่เป็นเพื่อนในเฟซบุ๊กบ่นมาตลอด ‘เอาล่ะ อัลกอริทึมเล่นฉันอีกแล้ว’
แต่บางคนก็พยายามสู้ เรียนรู้เพื่อเอาชนะอัลกอริทึม ล่าสุด อะตอม—ปกรณ์ แก้วดี ที่เป็นศิลปินที่บ่นอัลกอริทึมบ่อยๆ ก็ปรับหลายอย่าง ลองทำคลิปสั้นเพราะคิดว่ายูทูบอาจจะอยากสู้กับติ๊กต่อก ซึ่งทำแล้วยอดก็ดีจริงๆ ได้ล้านวิว แต่รายได้คือ 700 บาท ซื้อแค่กระดาษกับสีก็หมดแล้วรึเปล่า สรุปคือยูทูบไม่เอาคนที่ทำคลิปยาวแล้วใช่มั้ย
The MATTER: ที่ผ่านมา VIPS Station รับมือกับปัญหานี้ยังไงบ้าง?
เราพยายามทำของเราให้ดีที่สุด ตามหาเนื้อหาที่คนน่าจะสนใจ ดูเมนูที่กำลังเป็นกระแส แต่ก็ไม่สำเร็จ เหมือนไอเอไม่เหมือนเดิม เราปรับคอนเทนต์เยอะมากจริงๆ นะ ตอนแรกทำอาหาร ค่อยๆ ปรับมาเป็นทำขนมเพราะคนดูชอบ มีโอกาสคุยกับผู้พัฒนาช่อง เขาก็บอกให้พยายามใส่ตัวตนของเราลงไป อะไรที่มีคนแนะนำให้ทำก็ลองมาหมดทุกอย่างแล้ว
The MATTER: มีแผนจะลองย้ายไปทำในแพลตฟอร์มอื่นบ้างไหม?
เราคิดว่าตัวเองเกิดได้จากยูทูบ เราชอบบรรยากาศของพื้นที่นี้ จริงๆ แพลตฟอร์มอื่นเราก็ทำนะ เฟซบุ๊ก ติ๊กต๊อก เราก็ไป ตอนนี้เพิ่งเปิด Lemon 8 ด้วย ก็คงต้องทำแพลตฟอร์มอื่นไปพร้อมๆ กัน เพราะน่าจะหวังพึ่งใครไม่ได้แล้ว (หัวเราะแห้ง)
The MATTER: ทำไมจึงตัดสินใจทำคลิป ‘ช่องเรากำลังจะไปต่อไม่ไหวแล้วค่ะ’ ?
ปกติช่องเราตั้งแต่ทำมาไม่เคยอยู่ได้ด้วยรายได้จากยูทูบอยู่แล้ว ส่วนใหญ่อยู่ได้เพราะสปอนเซอร์ที่เข้ามามากกว่า เรามองว่า เออ ยอดแค่นี้ ลูกค้าไม่น่าจะอยากมาลงทุนกับเรา ใจอยากทำต่อนะ แต่ถ้าไปต่อแบบนี้ก็คงไม่ไหว เราเลยอยากขอแรงสนับสนุนจากคนดูว่า โอเค ถ้าเขายังชอบคอนเทนต์ของเราอยู่ เขาพอจะซัพพอร์ตตรงนี้ได้มั้ย แต่เราไม่ได้บังคับนะ แล้วแต่ว่าใครสะดวกยังไง
The MATTER: หลังจากเผยแพร่คลิปแล้วได้รับการตอบรับยังไงบ้าง?
เพื่อนยูทูบเบอร์ส่วนใหญ่ก็จะช่วยแชร์ หลายคนบอกว่าหัวอกเดียวกัน หลายคนคอมเมนต์ว่า ‘สู้อยู่เหมือนกันครับ’ ส่วนคนดูก็ให้กำลังใจ ใครที่พอซัพพอร์ตได้ก็ช่วย ยอดเมมเบอร์ก็เพิ่มนะคะ จากประมาณ 75 ก็เพิ่มมาเป็น 600 คนได้แล้ว
The MATTER: การสมัครสมาชิกอาจจะเป็นทางรอดใหม่ของยูทูบเบอร์ แต่คนดูบางส่วนอาจจะยังไม่เข้าใจกลไกของมันมากนัก จริงๆ แล้วคนดูได้อะไรจากการสมัครสิ่งนี้บ้าง
จริงๆ ยูทูบเปิดฟรีมากนะ ก็แล้วแต่ว่าแต่ละช่องจะให้สิทธิพิเศษอะไรกับเมมเบอร์ อย่างของหวายจะเป็นคลิปวิดีโอพิเศษประจำทุกเดือน บางครั้งก็อัปเดตรูปภาพบ้าง ส่วนบางช่องก็อาจจะมีข้อเสนอพิเศษหรือส่วนลดราคาสินค้า แต่บางช่องที่ไม่ไหวจริงๆ ก็อาจจะขอไปเลยในรูปแบบของ ‘การโดเนท’ ก็ขึ้นอยู่กับกลุ่มคนดูด้วยว่าเขาชอบเราและอยากจะซัพพอร์ตเรา
The MATTER: หลายคนยังมีความเชื่อที่ว่าเป็นยูทูบเบอร์น่าจะรวยอยู่แล้ว ที่บอกไม่ไหวอาจจะไม่ใช่ไม่ไหวจริงๆ แต่แค่รายได้ลดลงรึเปล่า?
พูดตามตรงคือรายได้เฉลี่ยของโฆษณาบนยูทูบช่องเราอยู่ที่หมื่นห้า แค่ค่าเช่าบ้านก็ไม่พอแล้ว อย่างที่บอกว่าหวายอยู่ได้ด้วยสปอนเซอร์มาตลอด แต่ถ้ายอดไม่น่ารักขนาดนี้ ต่อให้เราวิ่งออกไปขาย 2,000 วิวอะ ใครจะอยากซื้อ
สุดท้ายถ้าเราไม่ได้ไม่ไหวจริงๆ ก็คงไม่มีคลิปนี้ออกมา
The MATTER: อะไรทำให้ช่อง VIPS Station สู้มาจนถึงวันนี้?
เราสร้างช่องมาแล้ว คนที่ตามดูก็มี เราไม่อยากทิ้งเขา ไม่อยากพังปราสาททรายที่ตัวเองสร้างมา ถ้าการสมัครสมาชิกช่วยให้เรายืนได้ในระดับหนึ่ง เราก็จะพยายามปรับคอนเทนต์และขายสปอนเซอร์ไปด้วย มันก็คงพอจะทนกันต่อไปได้
The MATTER: ถ้าบอกทีมงานหลังบ้านของยูทูบได้ อยากบอกว่าอะไร?
จริงๆ ก่อนให้สัมภาษณ์กับ The MATTER หวายเพิ่งคุยกับยูทูบมาค่ะ เขาเป็นยูทูบพาร์ทเนอร์ที่ช่วยดูแลช่อง เขาก็แนะนำให้ลองติดต่อไปทางยูทูบซัพพอร์ตดู แต่คิดว่าก็น่าจะช่วยอะไรไม่ได้
ล่าสุด วิว—ชนัญญา เตชจักรเสมา ช่อง Point of View เพิ่งแชร์คลิปเรา เขาก็มาเล่าว่าเคยคุยเรื่องนี้กับผู้บริหารยูทูบ แต่ก็ไม่ได้รับการแก้ไขหรือคำตอบที่ชัดเจน เรารู้สึกเหมือนตัวเองเป็นมดที่จะไปคุยกับพระอาทิตย์
แต่ถ้ามีโอกาสได้คุย หวายคงบอกเขาว่า จริงที่คอนเทนต์แนวเอ็นเตอร์เทนในไทยทำยอดได้ดีกว่า คอนเทนต์ความรู้หรือเนื้อหาที่มีสาระ แต่สิ่งนี้ก็ทำให้คนที่ตั้งใจทำคอนเทนต์หายไปเรื่อยๆ เราเข้าใจว่าหลายปีก่อน ยูทูบเคยพยายามช่วยดันรอบหนึ่ง เหมือนเขาอยากให้เป็น ‘Edutube’ ก็อาจเป็นเพราะคนไทยเสพเนื้อหาพวกนี้น้อยด้วยก็ได้ ยูทูบเลยไม่อยากสนับสนุน แต่เราก็อยากถามเขาอยู่ดีว่า คนเก่าๆ ที่เคยอยู่ เคยดูแลด้วย คุณไม่เอาแล้วใช่มั้ย จะไม่สนใจพวกเราจริงเหรอ
The MATTER: อยากฝากอะไรถึงยูทูบเบอร์ด้วยกัน?
เข้าใจนะคะ เข้าใจจริงๆ ว่าต้องเจอกับอะไร ถึงจะบอกว่าให้ทำตามความรักหรือแพสชั่น แต่ถ้าไม่มีเงินกินข้าวหรือจ่ายค่าบ้านก็คงไม่ได้ ก็เป็นกำลังใจให้ทุกคนนะ ให้ตัวเองและทีมด้วย
