ประเด็นยกเลิกหรือเปลี่ยนระบบ ‘เกณฑ์ทหาร’ เป็นเรื่องที่ถูกพูดถึงกันมากในช่วง 2-3 ปีหลังมานี้ สาเหตุหนึ่งก็เพราะสังคมเริ่มตั้งคำถามถึงหน้าที่ของกองทัพ กับความพยายามยึดอำนาจนับสิบครั้งในประวัติศาสตร์ไทยที่ผ่านมา จนเลยให้สังคมพูดกันว่า พอเสียทีดีไหม และ ถึงเวลาปฏิรูปกองทัพหรือยัง ?
ข้อเสนอยกเลิก หรือปรับกฎเกณฑ์คัดเลือกทหารเกณฑ์ เป็นหนึ่งในซีรีส์ข้อเสนอปฏิรูปกองทัพ ส่วนหนึ่งก็เพราะงบประมาณที่ใช้สำหรับทหารเกณฑ์ที่มากกว่า 14,000 ล้านบาทต่อปี โดยแบ่งเป็นทั้งค่าอุปกรณ์ เบี้ยเลี้ยง เงินเดือน เงินเพิ่มบำรุง
แต่ยังไม่วาย มีข่าวหลุดออกมาว่าทหารเกณฑ์ถูกหักเบี้ยเลี้ยง ได้เงินไม่เต็มจำนวน หรือล่าสุดที่ วิโรจน์ ลักขณาอดิสร ส.ส.พรรคก้าวไกล นำราคาเครื่องแบบทหารเกณฑ์ที่ประเมินโดยกองทัพ กับใน Shopee มาเทียบกัน และพบว่าราคาจากกองทัพแพงกว่าถึง 2 เท่า
เมื่อปีที่แล้ว แอมเนสตี้อินเตอเนชั่นแนล ประเทศไทย ได้ออกรายงานฉบับหนึ่งชื่อว่า ‘เราก็เป็นแค่ของเล่นเขา: การละเมิดทางร่างกาย จิตใจ และทางเพศต่อทหารเกณฑ์ในกองทัพไทย’ พูดถึงการละเมิดสิทธิมนุษยชนของทหารเกณฑ์ภายในค่าย ไม่ว่าในแง่ร่างกาย อาทิ ฟาดด้วยไม้หน้าสาม ชกต่อย หมวกกันน็อคฟาด หรือประทุษร้ายจิตใจคำพูด ลดทอนศักดิ์ศรีด้วยการให้กินข้าวเหมือนหมา รวมถึงการล่วงละเมิดทางเพศ เช่น รถไฟ หรือการบังคับให้ทหารเกณฑ์กำปลายอวัยวะของกันและกัน และเดินต่อกันเป็นวงกลม แต่เมื่อไม่กี่วันที่ผ่านมาก็ยังมีข่าวทหารเกณฑ์หนุ่มจากจังหวัดร้อยเอ็ด ผูกคอตายอยู่ภายในค่ายทหารอยู่ดี
พูดในแง่หนึ่ง การเกณฑ์ทหาร อาจเป็นขั้นแรกที่ประนีประนอมที่สุดแล้ว ในการปฏิรูปกองทัพให้ทันสมัย คำนึงถึงสิทธิมนุษยชน และออกจากการเมืองไทยเสียที แต่ล่าสุด พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกฯ กลับปัดตกร่างของ พ.ร.บ.ทหารเกณฑ์ ฉบับพรรคก้าวไกลทิ้งเสียแบบนั้น จึงทำให้ รังสิมันต์ โรม ถึงกับระบายในเฟซบุ๊กว่า “ผิดหวังเป็นอย่างยิ่ง”
อย่างไรก็ตาม ร่าง พ.ร.บ.เกณฑ์ทหาร ฉบับพรรคก้าวไกลถูกปฏิเสธจากนายกฯ แต่ไม่ได้หมายความว่าถูกตีตกจากฝ่ายนิติบัญญัติ ดังนั้น พูดกันให้เข้าใจโดยง่าย ยังมีสิทธิที่จะได้รับการพิจารณาในสมัยประชุมสภาครั้งหน้า The MATTER จึงชวนเทียบให้ดูว่าระหว่าง พ.ร.บ.เกณฑ์ทหาร 2497 และร่าง พ.ร.บ.เกณฑ์ทหาร ฉบับก้าวไกล แตกต่างกันอย่างไรบ้าง
พระราชบัญญัติรับราชการทหาร 2497
ภายใต้ พ.ร.บ. รับราชการทหาร 2497 ระบุว่า ชายไทยทุกคนที่มีอายุครบ 21 ปีบริบูรณ์ต้องเข้ารับการเกณฑ์ทหาร โดยจะมีเว้นให้แก่บุคคลบางประเภท เช่น พระภิกษุสงฆ์, ผู้ทุพลยภาพ หรือผู้เข้ารับการฝึกรักษาดินแดนครบ 3 ปี
โดยจะมีระยะเวลาการฝึก 2 ปี พร้อมเงินเดือนประมาณ 15,000 บาท แบ่งเป็นเงินเดือน เงินเพิ่มค่าครองชีพ และเบี้ยเลี้ยง โดยผู้เข้ารับการฝึกอาจได้รับสิทธิในการเข้ารับราชการทหารในชั้นประทวนต่อได้ โดยจะได้รับยศนายสิบของกองทัพบก
สถานะ: ประกาศใช้
กฎเกณฑ์แรกเข้า
- ระบบบังคับ
- ชายไทยทุกคนที่อายุ 21 ปี ต้องเกณฑ์ทหาร
ระหว่างฝึก
- ระยะเวลาการฝึก 2 ปี
- เงินเดือนราว 10,000 บาท
หลังฝึก
- มีสิทธิสอบคัดเลือกนายสิบ ทบ.
พระราชบัญญัติรับราชการทหาร ฉบับก้าวไกล
พล.ท.พงศกร รอดชมภู อดีตกรรมการและ ส.ส. พรรคอนาคตใหม่ ได้เสนอร่างแก้ไข พ.ร.บ.ทหารเกณฑ์ เมื่อช่วงปี 2562 ก่อนที่จะมีการแก้ไขเพิ่มเติม โดยยึดหลักการเดิมคือเปลี่ยนจากระบบบังคับ เป็นระบบสมัครใจ และอนุญาตให้บุคคลใดก็ตาม ที่มีสัญชาติไทยและมีอายุระหว่าง 18-40 ปี ที่มีวุฒิมัธยมปลายหรือเทียบเท่า มีสิทธิสอบเข้ามาเป็นทหารเกณฑ์ตามกฎเกณฑ์ที่กระทรวงกลาโหมเป็นผู้วางเอาไว้
พรรคก้าวไกลเสนอให้มีการขยายระยะเวลาการฝึกเพิ่มขึ้นเป็น 5 ปี โดยตลอดระยะเวลาการฝึกจะได้รับการอบรมเรื่องประชาธิปไตย ควบคู่ไปกับประเด็นสิทธิมนุษยชน และกฎหมายระหว่างประเทศของด้านการทหาร พร้อมเงินเดือนเทียบเท่าระดับปริญญาตรี และได้รับประกันสุขภาพ ทุนการศึกษา และสวัสดิการอื่นๆ ทั้งตัวผู้ฝึกและครอบครัว
ร่างดังกล่าวมีการกำหนดอย่างชัดเจนไว้ในมาตรา 8 ว่า รัฐมนตรีกระทรวงกลาโหมมีหน้าที่ควบคุม ดูแลไม่ให้เกิดการละเมิดสิทธิมนุษยชนขึ้นในการฝึก พร้อมทั้งให้อำนาจในการลงโทษระดับผิดวินัยร้ายแรงหากพบว่ามีเจ้าหน้าที่ละเมิด และยังมีการระบุไว้เช่นกันว่าห้ามไม่ให้นำทหารเกณฑ์ไปใช้ในงานรับใช้ส่วนตัว หรือที่เรียกภาษาปากว่า ‘ทหารเฝ้าบ้าน’
และเมื่อสิ้นสุด ระยะเวลาการเกณฑ์ทหารภายใน 5 ปี มีสิทธิที่จะสอบขึ้นรับราชการทหารในชั้นประทวนได้ และเมื่อครบในราชการทหารอีก 5 ปี สามารถสอบเพื่อเลื่อนยศเป็นชั้นสัญญาบัตรต่อไปได้ อย่างไรก็ตาม ร่าง พ.ร.บ. ฉบับก้าวไกล กำหนดไว้ว่า บุคคลที่เข้ารับราชการทหารจากระบบทหารเกณฑ์จะมียศได้ไม่เกินระดับ พันโท และจะต้องเกษียรอายุราชการเมื่ออายุครบ 46 ปี ซึ่งเมื่อเกษียรแล้วมีจะมีทุนช่วยสำหรับการประกอบอาชีพต่อไป
ทั้งนี้ พ.ร.บ. ดังกล่าวยังคงให้อำนาจคณะรัฐมนตรีในการเรียกบุคคลเข้ามาเป็นทหารเกณฑ์ได้ หากเกิดภาวะสงครามขึ้น โดยจะมีระยะเวลาประจำการคราวละ 1 ปี
สถานะ: นายกฯ ตีตก ต้องรอยื่นสมัยประชุมสามัญ
กฎเกณฑ์แรกเข้า
- ระบบสมัครใจ
- บุคคลอายุ 18-40 ปี มีสิทธิ์สอบคัดเลือก
ระหว่างฝึก
- ระยะเวลาการฝึก 5 ปี
- เงินเดือนราว 15,000 บาท
- มีสวัสดิการระหว่างฝึก (ผู้ฝึกและครอบครัว)
- มีอบรมด้านประชาธิปไตย สิทธิมนุษยชน
- ยกเลิกระบบทหารรับใช้
หลังฝึก
- มีสิทธิสอบถึงชั้นสัญญาบัตร
- มีทุนหลังปลดประจำการ
เพิ่มเติม
- คงเรียกเกณฑ์ทหารได้ในภาวะสงคราม
ทั้งนี้ ร่าง พ.ร.บ. ฉบับดังกล่าวของพรรคก้าวไกล ได้ถูกพิจารณาว่าเป็นร่างงบประมาณ ดังนั้น จึงไม่สามารถนำเข้าสภาได้ทันที แต่ต้องรอสมัยการประชุมงบประมาณสามัญในปีหน้า อย่างไรก็ตาม พรรคก้าวไกลก็ได้พยายามให้นายกฯ ใช้อำนาจฝ่ายบริหารเพื่อยืนร่างฉบับนี้เข้าสภา ซึ่งล่าสุด นายกฯ ก็ได้ปัดร่างดังกล่าวตกเป็นที่เรียบร้อยแล้ว
ดังนั้น จึงมีควาเป็นไปได้ว่า ชายไทยคนใดก็ตามที่มีอายุครบ 21 ปีบริบูรณ์ก่อนเดือนเมษายน ปี 2564 ยังคงต้องทัวร์ไหว้พระขอพรครั้งใหญ่ เพื่อจับใบดำ-แดงอีกครั้ง เมื่อฤดูกาลคัดตัวมาถึง
อ่าน ร่าง พ.ร.บ.รับราชการทหาร ฉบับก้าวไกลได้ที่
https://www.parliament.go.th/section77/manage/files/file_20200601113513_1_82.pdf
อ้างอิง:
Illustration by Waragorn Keeranan