จากโครงสร้างทิ้งร้าง สู่การเป็น ‘สวนลอยฟ้าเจ้าพระยา’ สะพานเชื่อมแห่งใหม่ของฝั่งธนบุรี-พระนคร

ช่วงนี้ใครเดินผ่านแถวสะพานพระปกเกล้า อาจสังเกตเห็นสวนสาธารณะที่ตั้งอย่างโดดเด่นเหนือสะพานข้ามแม่นํ้าเจ้าพระยา สวนแห่งนี้ชื่อว่า ‘สวนลอยฟ้าเจ้าพระยา’ ซึ่งเกิดจากการปรับปรุงโครงสร้างรถไฟที่สร้างไม่เสร็จและถูกทิ้งร้างมานานกว่า 30 ปี และจะเปิดในช่วงปลายเดือนนี้

The MATTER ได้พูดคุยกับ อ.นิรมล เสรีสกุล ผู้อํานวยการศูนย์ออกแบบและพัฒนาเมือง (UddC) และหัวหน้าโครงการสวนลอยฟ้าเจ้าพระยา ถึงที่มาของโครงการและประโยชน์ของสวนลอยฟ้า

อยากรู้ว่าโครงการนี้เกิดขึ้นได้อย่างไร

โครงการสวนลอยฟ้าเจ้าพระยาเป็นโครงการนำร่องของโครงการกรุงเทพฯ 250 คุณลุงประดิษฐ์ ห้วยหงษ์ทอง ประธานชุมชนบุปผารามแห่งย่านกะดีจีน เดินมาบอกว่า อาจารย์มีโครงสร้างนี้ทิ้งอยู่ไม่ได้ใช้ประโยชน์ ไม่คิดจะเอามาทำอะไร

เราได้วิเคราะห์ข้อมูลเมือง (data analytic) พบว่า ถ้าโครงสร้างรางรถไฟเดิมยาวเกือบ 300 เมตรได้ปรับปรุงเป็นทางเดินเท้าและจักรยาน จะให้ให้เนื้อเมืองฝั่งธนบุรีและพระนครจะเชื่อมโยงเข้าหากันง่ายขึ้น คนไปมาหาสู่กันได้ง่ายถึง เด็กไปโรงเรียน นักท่องเที่ยวเดินเที่ยวได้ง่ายขึ้น ค่าคะแนนการเดินเท้าจะเพิ่มขึ้นเกือบสองเท่าคือจาก 49 คะแนนเป็น 76 คะแนน จากคะแนนเต็มร้อย

ทางเส้นนี้ยังสามารถเชื่อมกับสวนที่อยู่ใต้สะพานพระปกเกล้า ซึ่งเป็นที่ดินที่ถูกเวนคืนเดิม เพื่อสร้างสะพานและไม่ได้ถูกใช้งานอย่างสมประโยชน์ ฝั่งหนึ่งใช้เป็นสวนสาธารณะแต่อาจจะเข้าถึงยากสักหน่อย ฝั่งหนึ่งใช้เป็นที่จอดรถบริการของ กทม. เราก็ผสานรวมทางสวนลอยฟ้าเข้ากับพื้นที่ที่มีอยู่แล้วเกิดเป็นโครงการสวนลอยฟ้าเจ้าพระยา

สวนแห่งนี้มีความร่มรื่นมากแค่ไหน

เราไม่สามารถที่จะปลูกต้นไม้ใหญ่บนสะพานได้ เพราะโครงสร้างสะพานเป็นโครงสร้างเดิมที่มีข้อจํากัดเรื่องการรับนํ้าหนัก ไม่สามารถเอาต้นไม้ใหญ่ขึ้นไปปลูกได้ นอกจากนี้บนสะพานยังมีประเด็นเรื่องแดดที่ร้อนจัด ต้นไม้ที่ไม่ทนแดดนี้ต้องตัดออกไป รวมทั้งลมแรงและลมหมุน ดังนั้นต้นไม้ใหญ่อาจจะเสี่ยงต่อการพัดโค่นเกิดอันตราย นอกจากนี้ ความยากคือโครงสร้างสะพานที่ด้วน ไม่มีทางขึ้นและลง ก็ทําให้ไม่สามารถเอาเครื่องจักรขึ้นไปได้

ดังนั้นสวนที่ให้ร่มเงาครึ้มจะเป็นบริเวณสวนทางขึ้นลงสะพานของฝั่งพระนครและฝั่งธนบุรีแทน ส่วนด้านบน คือ ทีมออกแบบให้พอมีร่มเงา ส่งเสริมจุดประสงค์หลักเพื่อการสัญจร (mobility) และจุดชมวิวเมืองแห่งใหม่ที่ไม่เคยมีใครเห็นมาก่อน

ทำไมต้องทำพื้นที่ปลูกต้นไม้และทางเดิน

แม้ปัญหา PM2.5 ที่ทวีความรุนแรงมากขึ้นเรื่อยๆ จะไม่สามารถแก้ได้โดยการปลูกต้นไม้เพียงอย่างเดียว เพราะมาจากการใช้รถยนต์ แต่การทําให้เมืองเดินได้เดินดี ก็อาจทําให้คนใช้รถน้อยลง และทําให้ PM2.5 น้อยลงได้ การปลูกต้นไม้ช่วยให้ลมระบายเอา PM2.5 ออกไปได้เร็วขึ้น

นอกจากนี้ วิฤตเชื้อ COVID-19 ที่ทําให้เราต้องกักตัวที่บ้าน ทําให้เราเห็นว่าสําหรับ New Normal แล้วบ้านดีอย่างเดียวไม่พอ ต้องย่านรอบบ้านดีด้วย ดังนั้น หากเราเพิ่มพื้นที่สีเขียวได้ทุกย่าน มีทางเท้าที่สวยงามเดินได้เดินดี ก็จะทําให้คุณภาพชีวิตของเรา ไม่ว่าจะ Old Normal หรือ New Normal ดีขึ้น โอกาสที่คนจะเป็นโรคอ้วนก็ลดลง 10% เพราะคนมีแรงจูงใจในการออกมาเดินความเครียดก็มีแนวโน้มลดลง

การเดินในสวนสาธารณะปลอดภัยแค่ไหน

การป้องกันเรื่องการทําลายทรัพย์สิน หรือ การก่ออาชญากรรม เราตั้งใจออกแบบสวนให้ไม่มีพื้นที่ที่ลับตาคน ให้โปร่ง มองเห็นได้ และเชื่อมกับโครงข่ายการสัญจรโดยเท้าเมือง เพื่อให้มีคนเดิน พอมีคนเดินมันก็จะเกิดสายตาเฝ้าระวัง คนจะเห็นคน และการก่ออาชญากรรมก็จะน้อย

ในต่างประเทศเปลี่ยนพื้นที่ที่ไม่ใช้งานแล้วอย่างไรบ้าง

เยอะ เช่น Viaduc des Arts ในปารีส หรือ The Highline ในนิวยอร์ค เอาโครงสร้างรถไฟด้านบนมาปรับเป็นสวนลอยฟ้า แต่ก็ไม่ใช้ทางข้ามแม่นํ้า ถ้าการปรับปรุงพื้นที่ข้างล่างก็ทํากันหลายที่ เช่น ญี่ปุ่นปรับพื้นที่ใต้ทางรถไฟเป็นย่านกินดื่ม เป็นพื้นที่แกลเลอรี่ เป็นห้างสรรพสินค้า ไปจนถึงโรงแรม

ถ้ากรุงเทพมหานครนําเอาพื้นที่ใต้ทางด่วนมาปรับให้เป็นพื้นที่สีเขียว จะทําให้พื้นที่สีเขียวต่อคนของเราสูงได้มาตรฐานองค์การอนามัยโลก (WHO) ได้ ในยุคสมัยที่คนใส่ใจกับสุขภาพ ฉะนั้นการมีพื้นที่สีเขียวก็จะช่วยสร้าง Branding ให้เมือง ดึงดูดนักลงทุน ดึงดูดนักท่องเที่ยว นอกเหนือไปจากประโยชน์ทางตรงที่ชาวเมืองได้รับจากการมีพื้นที่พักผ่อนหย่อนใจ

ได้เรียนรู้อะไรจากการทำโครงการนี้บ้าง

คอขวดสําคัญของการฟื้นฟูเมือง คือ โครงสร้างของรัฐไทยที่มีความรวมศูนย์ และแยกส่วน สวนลอยฟ้าเจ้าพระยาเป็นตัวอย่างที่แสดงให้เห็นว่าความร่วมมือระหว่างหน่วยงานภาครัฐส่วนกลางและท้องถิ่นจะทลายข้อจํากัดนี้ สร้างความเป็นไปได้ใหม่ในการสร้างเมืองให้ดีขึ้น การร่วมหารือกับทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง เพื่อสร้างความเข้าใจสร้างความเป็นเจ้าของร่วม และให้มองไปที่เป้าหมายเดียวกันมีความสําคัญในการขับเคลื่อนโครงการให้สําเร็จ การรับฟังข้อมูลจากผู้ใช้งานจริงที่เป็นคนที่อยู่โดยรอบโครงการ อาจช่วยให้นักวางผังเจอทางลัดตัดตอนสู่ความสําเร็จอย่างโครงการสวนลอยฟ้านี้ การสื่อสารกับสาธารณะก็เป็นเรื่องที่ต้องให้ความสําคัญเพื่อสร้างแนวร่วมแรงสนับสนุนโครงการจากสาธารณะ

You might also like

---

‘Open Source’ จากการแชร์โค้ดของนักพัฒนาสู่ไอเดียพัฒนาประเทศ

23 May 2023

หอสมุดเมืองกรุงเทพมหานคร: ที่สิงสถิตแห่งใหม่ของคนรักหนังสือ รักงาน และรักการถ่ายรูป

16 April 2017

“ต่อให้มี 10 อุโมงค์ยักษ์ น้ำก็ยังท่วมกรุงเทพ” : คุยกับกูรูภัยพิบัติ

2 October 2017

Tomorrow Land แดนรถติด : รฟม.เผย 4 แยกรถติดหนักปี 2561

21 September 2017