ความต้องการถอนทำลาย ‘หมุดคณะราษฎร’ บอกอะไรกับสังคม กับ ‘ทวีศักดิ์ เผือกสม’

เมื่อนักวิชาการด้านประวัติศาสตร์คนหนึ่ง โพสต์ภาพหมุดคณะราษฎรในเฟซบุ๊กส่วนตัวของตนพร้อมแคปชั่นว่า “ประกาศหาเจ้าของ ถ้าไม่มาขุดเอาไป ภายในวันที่ 30 ธ.ค. 2559 ผมกับเพื่อนๆ ถือว่าไม่มีเจ้าของ จะไปเอาออกหรือทำให้หมดสภาพเอง ถ้ายังอยากเก็บรักษาไว้ รีบขุดออกไปเสียให้พ้น” จึงก่อให้เกิดการวิพากษ์วิจารณ์กันอย่างร้อนแรงและกว้างขวาง

นี่ไม่ใช่ครั้งแรกที่มีคนพยายามจะทำลายหมุดปฏิวัติ 2475 หรือหมุดคณะราษฎร ที่ผ่านมามีทั้งการสาดสี ขีดข่วน ไปจนทำพิธีทางไสยศาสตร์ ล่าสุดวันนี้ (14 เมษายน 2560) หมุดได้ถูกรื้อถอนและเปลี่ยนเป็นหมุดใหม่ พร้อมข้อความใหม่

The MATTER พาไปไขข้อข้องใจ กับ ‘ผศ.ดร.ทวีศักดิ์ เผือกสม’ อาจารย์ประจำภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร ว่าปรากฏการณ์ดังกล่าวบอกอะไรกับสังคม การที่มีบุคคล หรือกลุ่มบุคคล ต้องการถอนทำลายหมุดทองเหลืองบริเวณถนนหน้าพระที่นั่งอนันตสมาคม ‘หมุด’ อันเป็นจุดที่หัวหน้าคณะราษฎรประกาศเปลี่ยนการปกครอง ‘หมุด’ อันเป็นพื้นที่แห่งการรำลึกทุกวันที่ 24 มิถุนายนของทุกปี หมายความว่าอย่างไร และนอกจากหมุดทองเหลืองนี่ แล้วยังมีอะไรอีกบ้างที่เป็นอนุสรณ์และมรดกของคณะราษฎร

ต่อให้รื้อถอนหมุดไปก็ไม่ได้ทำให้เหตุการณ์ดังกล่าวระเหิดหายไปในประวัติศาสตร์ หรือทำให้สามารถรื้อถอนเหตุการณ์ดังกล่าวเสมือนหนึ่งไม่เคยบังเกิดขึ้น  เพราะเหตุการณ์ได้บังเกิดขึ้นแล้ว และประวัติศาสตร์ดังกล่าวก็จะกลับมาหลอกหลอนอยู่เสมอ

จากกรณีที่มีนักวิชาการด้านประวัติศาสตร์คนหนึ่งโพสต์เฟซบุ๊กส่วนตัวว่าจะถอนทำลายหมุดคณะราษฎร นั่นแปลว่าหมุดนี้มีความสำคัญอย่างไร

หมุดคำประกาศของคณะราษฎรก็คงเป็นหลักฐานอย่างหนึ่ง จึงไม่ได้มีความสำคัญในตัวของมันเอง หรือเป็นทั้งหมดของสิ่งที่เรียกว่าการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบบสมบูรณาญาสิทธิ์มาสู่ระบอบราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญ  การเปลี่ยนแปลงเมื่อ พ.ศ.2475 ยังประกอบด้วยส่วนอื่นๆ อีกจำนวนมาก รวมทั้งการดำเนินการต่างๆ ของรัฐในช่วงก่อนหน้านั้นที่จะปรับตัวให้เข้ากับการเปลี่ยนแปลงทั้งจากภายในและภายนอกสังคมไทย

เอกสารกราบบังคมทูลความเห็นจัดการเปลี่ยนแปลงการปกครองราชแผนดิน ร.ศ.103 โดยกลุ่มพระเจ้าน้องยาเธอฯ และขุนนางจำนวนหนึ่งก็ยังดำรงอยู่ การเคลื่อนไหวเพื่อเปลี่ยนแปลงการปกครอง ร.ศ.130 ก็ยังสถิตอยู่ ปัญหาเรื่องการ ‘ดุล’ เอาขุนนางออกเนื่องจากไม่มีงบประมาณจ้างก็ยังคงดำรงอยู่ ปัญหาเรื่องการใช้ระบบสายเลือดอยู่เหนือระบบความรู้ความสามารถในการเลื่อนชั้นตำแหน่งความดีความชอบในการทำราชการก็ยังดำรงอยู่ ซึ่งทั้งหมดคือหน่อเชื้อในการบ่มเพาะให้เกิดกลุ่มขุนนางทั้งสายพลเรือนและสายทหารจำนวนหนึ่งร่วมกันก่อตั้งคณะราษฎรขึ้นเพื่อเรียกร้องระบบการปกครองที่เป็นธรรมแก่คนทุกหมู่เหล่า

ดังนั้นต่อให้รื้อถอนหมุดไปก็ไม่ได้ทำให้เหตุการณ์ดังกล่าวระเหิดหายไปในประวัติศาสตร์ หรือทำให้สามารถรื้อถอนเหตุการณ์ดังกล่าวเสมือนหนึ่งไม่เคยบังเกิดขึ้น  เพราะเหตุการณ์ได้บังเกิดขึ้นแล้ว และประวัติศาสตร์ดังกล่าวก็จะกลับมาหลอกหลอนอยู่เสมอ

นอกจากหมุดคณะราษฎรที่ว่านี้ ยังมีอะไรอีกบ้างที่เป็นอนุสรณ์ของคณะราษฎรที่ยังคงหลงเหลืออยู่ในบ้านเรา  

อนุสรณ์ที่น่าจะสำคัญที่สุดของคณะราษฎรที่เห็นได้ชัดและสัมผัสได้มากที่สุดในปัจจุบัน คือ อนุสาวรีย์ประชาธิปไตย การเปลี่ยนชื่อประเทศจาก ‘สยาม’ เป็น ‘ไทย’ และการออกกฎหมายให้มีการยืนตรงเคารพธงชาติทุกเช้า-เย็น อันเป็นสิ่งที่จอมพล ป. พิบูลสงคราม มอบไว้แก่ชาติอันเป็นที่รักก็ยังดำรงอยู่  ดังนั้นหากจะรื้อถอนมรดกสำคัญของคณะราษฎรก็น่าจะต้องทุบทิ้งอนุสาวรีย์ประชาธิปไตย เปลี่ยนชื่อประเทศให้กลับไปใช้ประเทศสยามเหมือนเดิม รวมทั้งอาจต้องพิจารณาว่าจะต้องคงรักษาคติเรื่องการเคารพธงต่อไปหรือไม่ เพราะทั้งสามอย่างนี้เป็นอนุสรณ์สำคัญที่ชวนให้รำลึกถึงผลงานของคณะราษฎรอยู่ร่ำไป

Jo Shigeru

หากต้องการยกเลิกสิ่งที่เป็นมรดกของคณะราษฎร สงสัยคงต้องยกเลิกสิ่งที่สร้างขึ้นมาในสมัยที่คณะราษฎรยังมีอำนาจอยู่เยอะแยะไปหมด ลองคิดเล่นๆ ว่าเราอาจจะต้องรื้ออนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิกับอนุสาวรีย์ประชาธิปไตยออก (เหมือนกับที่เพิ่งมีการรื้อถอน/เคลื่อนย้ายอนุสาวรีย์พิทักษ์รัฐธรรมนูญหรืออนุสาวรีย์ปราบขบถบวรเดชออกไปเพื่อจะได้สร้างสถานีรถไฟฟ้าแถวหลักสี่) อาจต้องเรียกร้องให้จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยคืนที่ดินทั้งหมดให้สำนักงานทรัพย์สินฯ เพราะเป็นสิ่งที่จอมพล ป.พิบูลสงครามเป็นคนอนุมัติให้มอบให้จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย รวมทั้งต้องยุบมหาวิทยาลัยสำคัญๆ ออกไปจำนวนหนึ่งเนื่องจากสถาปนาขึ้นมาในช่วงนั้น เช่น มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (พ.ศ.2477) มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (พ.ศ.2486) มหาวิทยาลัยศิลปากร (พ.ศ.2486) และวิทยาลัยครูที่เริ่มต้นจากการสร้างแผนกฝึกหัดครูมูลและครูประชาบาลขึ้นในกระทรวงศึกษาธิการก่อนจะกลายเป็นวิทยาลัยครูต่างๆ (พ.ศ.2476)

ต้องยุบเลิกหน่วยงานอย่างเช่นธนาคารแห่งประเทศไทย (พ.ศ.2485) หอจดหมายเหตุแห่งชาติ (พ.ศ.2495) และสภาวัฒนธรรมแห่งชาติ  แม้กระทั่งระบบการสอบวัดความรู้เพื่อบรรจุรับราชการและระบบเงินเดือนตามลำดับขั้นก็อาจจะต้องยุบเลิก ส่วนจะกลับไปใช้ระบบไหนก็ต้องพิจารณากันต่อไป  ต้องเลิกการกินผัดไทยซึ่งเล่ากันโดยขบขันเสียดเย้ยโดยฝ่ายตรงข้ามว่าเกิดจากแนวความคิดของจอมพล ป. พิบูลสงคราม  อาจต้องทุบทิ้งถนนพหลโยธินที่ตั้งตามชื่อผู้นำคณะราษฎร เราต้องปิดโรงพยาบาลในต่างจังหวัด เพราะรัฐบาลก่อนหน้านั้นเคยบอกว่าไม่ใช่หน้าที่รัฐในการจะต้องเข้าไปสร้างโรงพยาบาลดูแลสุขภาพของราษฎร อันเป็นสิ่งที่ราษฎรจะต้องขวนขวายดูแลกันเอาเอง

ต้องยกเลิกระบบรัฐวิสาหกิจที่ผลักดันขึ้นมาโดยนโยบายชาตินิยมทางเศรษฐกิจของคณะราษฎร เช่นโรงงานยาสูบ องค์การเภสัชกรรมและคณะเภสัชกรรม (ริเริ่มผลักดันโดย ดร.ตั้ว ลพานุกรม ซึ่งเป็นสมาชิกของคณะราษฎร) และองค์การอาหารและยา ซึ่งพัฒนามาจากโครงการอาหารแห่งชาติ (โดยการผลักดันของ นพ.ยงค์ ชุติมา และ ดร.ตั้ว ลพานุกรม) ฯลฯ

แต่เหนือสิ่งอื่นทั้งหมด คือ การยกเลิกกระบวนการผลักดันของคณะราษฎรให้มีการออกกฎหมายการแต่งงาน หย่าร้าง และมรดกเมื่อ พ.ศ.2478 อันเป็นการกำหนดให้ชายหญิงสยามต้องจำยอมเข้ามาอยู่ในระบบผัวเดียวเมียเดียว (monogamy) ภายใต้การบังคับกดดันของตะวันตก ซึ่งทำให้สยามสามารถทำสนธิสัญญาใหม่กับมหาอำนาจตะวันตกและญี่ปุ่นเพื่อยกเลิกระบบสิทธิสภาพนอกอาณาเขต (extraterritoriality) และกลับไปยอมให้ตะวันตกมีอภิสิทธิทางการศาลเหนืออำนาจอธิปไตยของสยาม อันหมายความเราจะยังฉลองสิ่งที่เรียกว่าเอกราชสมบูรณ์อันเป็นผลจากการแก้ไขสนธิสัญญายกเลิกการมีสิทธิสภาพนอกอาณาเขตไม่ได้ และหลายคนคงคิดว่าจะไปเป็นสัปเยกใครดีหนอ?

ทั้งหมดนี้แปลว่า รัฐบาลจะต้องทำโครงการอะไรขึ้นมาสักโครงการ อาจจะต้องใช้เงินสักหลายพันล้าน เพื่อพัฒนาแนวทางและแผนปฏิบัติการกำจัดความทรงจำต่อคณะราษฎร  แต่ทั้งนี้จะต้องไม่ใช้ริการของนักประวัติศาสตร์ เพราะนักประวัติศาสตร์มักต้องการความจริงแบบที่ทนทานต่อการตั้งคำถามและการตรวจสอบ/การวิพากษ์หลักฐาน

การที่หมุดนี้คงอยู่หรือไม่คงอยู่ บอกอะไรกับภาวะสังคมตอนนี้ 

การมีหมุดหรือไม่มีหมุดดังกล่าวก็ไม่ได้ช่วยให้จิตวิญญาณแห่งการปฏิวัติเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อ พ.ศ.2475 ดำรงอยู่ได้หรือหมดพลังลงไป  กล่าวให้ถึงที่สุดแล้ว การปฏิวัติได้หมดพลังไปนานแล้วและไม่เคยเกิดขึ้นจริงเกินกว่าชั่ว 24 ชั่วโมง  เพราะสุดท้ายแล้วคณะราษฎรก็ไม่ได้ผลักดันนโยบายสำคัญของตัวเองได้จริง ต้องประนีประนอมกับพลังต่อต้านการปฏิวัติต่างๆ จนสิ่งที่เป็นนโยบายสำคัญจริงๆ ก็ไม่สามารถทำได้ อันจะเห็นได้จากความล้มเหลวแทบจะโดยสิ้นเชิงของข้อเสนอในเค้าโครงเศรษฐกิจ โดยเฉพาะการปฏิรูปที่ดินทำกินให้แก่ชาวนาราษฎร  และสิ่งที่ทำได้จริงหลังจากนั้นก็ไม่จำเป็นต้องเกิดเหตุการณ์ พ.ศ.2475 แล้วจึงสามารถทำได้

ปรากฏการณ์ในตอนนี้จึงช่วยตอกย้ำให้รู้ว่าการปฏิวัติ พ.ศ.2475 ไม่เคยบรรลุผลใดๆ อย่างเป็นชิ้นเป็นอัน และผลักดันสังคมไทยมาอย่างครึ่งๆ กลางๆ จนทำให้คนจำนวนมากรู้สึกว่าปัญหาที่เกิดขึ้นเป็นมรดกของคณะราษฎร

ในขณะที่โลกแบบจารีตคือสิ่งที่หอมหวานที่คณะราษฎรได้ทำลายลงไป จึงอยากจะหมุนเวลากลับไปสู่โลกของระบบอุปถัมภ์ที่ความสำเร็จในชีวิตมาจากเส้นสายมากกว่าความสามารถ  และวิกฤตต่างๆ สามารถแก้ไขได้ด้วยการผลักให้ไปอยู่ในความรับผิดชอบของพวกคนชั้นล่างต่างจังหวัด เราจะได้เสวยสุขอยู่ในโครงสร้างทางเศรษฐกิจ-สังคมแบบจารีตอันหอมหวานนั้นต่อไปโดยไร้เวลาทางประวัติศาสตร์

เป็นไปได้หรือไม่ว่าความต้องการถอนทำลายนี้คือความต้องการที่จะลบประวัติศาสตร์บ้านเมืองช่วงนั้น แล้วการที่มีคนอยากลบประวัติศาสตร์ หรือความทรงจำช่วงนั้นออกไป หมายความถึงอะไร

การพยายามรื้อถอนหมุดเป็นความพยายามของฝ่ายปฏิกิริยาต่อจิตวิญญาณแห่งการปฏิวัติ พ.ศ.2475 มากกว่าเป็นความพยายามรื้อถอนหรือลบล้างสิ่งที่เคยเกิดขึ้นในประวัติศาสตร์  โดยกลุ่มปฏิกิริยาดังกล่าวคงคิดว่าประวัติศาสตร์สยามสามารถดำรงอยู่อย่างเป็นเอกเทศและเป็นวัฏจักรภายในตัวเอง และแยกขาดออกได้จากวิถีทางของประวัติศาสตร์แบบวิวัฒนาการของมนุษยชาติ ซึ่งตั้งอยู่บนพลังแห่งเหตุผลและมุ่งหน้าไปสู่เสรีภาพและการหลุดพ้นจากอวิชชา

เพราะประวัติศาสตร์สยามแบบที่คนเหล่านี้สำเหนียกจำอยู่นั้นคงมีแต่ประวัติศาสตร์แบบที่ติดอยู่ในหล่มของวัฏจักรแห่งการสั่งสมบุญญาบารมีของพระโพธิสัตว์เท่านั้น จึงไม่จำเป็นต้องก้าวไปสู่แสงสว่างทางปัญญาแบบยุคภูมิธรรม (Enlightenment) และความเจริญก้าวหน้าอันเป็นจากการปฏิวัติวิทยาศาสตร์ หรือไปสู่เป้าหมายของวิถีประวัติศาสตร์แบบอื่นๆ ที่ทอดรออยู่เบื้องหน้า

ดังนั้น สภาวการณ์ที่เราเผชิญอยู่นี้จึงทำให้ประวัติศาสตร์สยามได้แต่หมุนวนกลับไปสู่จุดเริ่มต้นใหม่อีกครั้งชั่วนิรันดร

และนั่นก็คือคำอธิบายหนึ่งจากอาจารย์ ‘ทวีศักดิ์ เผือกสม’ สำหรับกรณีความต้องการถอนทำลายหมุดคณะราษฎร หนึ่งในความคิดเห็นอันหลากหลายในสังคม สิ่งสำคัญที่สุด คือ เราอาจต้องกลับมาทบทวนตัวเองว่าสิ่งที่กำลังทำ หรือทางที่กำลังเดินไป กำลังจะนำเราไปสู่จุดไหนกันแน่ ประวัติศาสตร์จะซ้ำรอยเดิม หรือจะเปลี่ยนไปในทิศทางที่ดี ก็ขึ้นอยู่กับว่าเราได้เรียนรู้อะไรจากมันไปบ้าง

You might also like

---

แค่ชอบอย่างเดียวอาจไม่พอ : บทเรียนการทำงานของ ชลากรณ์ ปัญญาโฉม ผ่านหนังสือ GO WENT GONE

16 October 2024

ความฝัน เบื้องหลังการทำงาน และมิตรภาพ : เพนกวิน พริษฐ์ และรุ้ง ปนัสยาในมุมมองของเพื่อนๆ

4 May 2021

เมื่อโลกออนไลน์ กลายเป็นอาวุธ คุยเรื่องการรัฐประหารในเมียนมากับเพจ ‘Natty in Myanmar’

19 February 2021

‘นำเสนอเรือนร่าง เพราะรักการเป็นตัวเอง’ คุยกับ porn creator ไทย ‘ชายต๊องหญิงเพี้ยน’

24 February 2021