ฉลาดเกมส์โกง การศึกษาไทยที่เด็กเป็นฝ่ายถูกสั่งสอน

บทความนี้มีการพูดถึงเนื้อหาส่วนสำคัญของเรื่อง

1. ฉลาดเกมส์โกง คือหนังที่ใช้พื้นที่ของโรงเรียนมัธยมปลายเปิดเผยเรื่องราวการลอกข้อสอบ ที่เหมือนจะเป็นเรื่องสามัญที่เราต่างคุ้นเคยกันดี เพียงแต่ยกระดับมันขึ้นจากการลอกกันอย่างธรรมดาให้กลายเป็นขบวนการที่มีผลประโยชน์ซึ่งมากกว่าการสอบผ่านมาเกี่ยวข้อง นั่นคือ ‘เม็ดเงิน’

มันเริ่มจากที่ ลิน เด็กสาวหัวดีที่ย้ายเข้ามาใหม่แอบบอกคำตอบกับ เกรซ เพื่อนสนิทคนแรก แต่แล้วเกรซก็เอาเรื่องนี้ไปบอกแฟนหนุ่มฐานะดีแต่เรียนไม่เก่ง ที่ได้ว่าจ้างให้ลินบอกคำตอบกับเขาและเพื่อนๆ อีกจำนวนหนึ่ง เพื่อแลกกับเงินที่พวกเขายินดีจะจ่าย ทุกอย่างเป็นไปด้วยดี ขบวนการลอกข้อสอบล้วนได้คะแนนดีและไม่เคยโดนคุณครูจับได้ จนกระทั่ง แบงค์ เด็กหนุ่มเรียนดีอีกคนที่ได้เปิดโปงว่ามีการทุจริตข้อสอบเกิดขึ้นในสถาบันแห่งนี้ แต่แล้วเหตุการณ์ก็พลิกตาลปัตรและลุกลามใหญ่โต จนการลอกข้อสอบในโรงเรียนขยายพื้นที่ไปยังสนามสอบระดับโลกที่จำต้องอาศัยกลเม็ดการลอกที่ระมัดระวังและรัดกุม ซึ่งแน่นอนว่าย่อมไม่ง่ายอย่างในโรงเรียนเป็นแน่

2. หากมองกันที่ภาพกว้าง ฉลาดเกมส์โกงถือเป็นหนังที่ดูสนุกเรื่องหนึ่งเลยครับ ต้องชื่นชมผู้กำกับ นัฐวุฒิ พูนพิริยะ ที่สามารถทำให้หนังเรื่องนี้น่าติดตาม บีบคั้นไปกับเส้นทางและการตัดสินใจของตัวละครต่างๆ ว่าจะหักเลี้ยวไปในทิศทางไหน อีกทั้งยังมีฉากเร้าอารมณ์ต่างๆ ที่จัดวางมาอย่างดี วิธีตัดต่อที่ผลักให้ฉลาดเกมส์โกงกลายเป็นหนัง suspense ไทยชั้นดีเรื่องหนึ่ง ไม่แปลกใจเลยที่กระแสคนดูจะเทไปในทางชื่นชมอย่างเห็นได้ชัด ซึ่งในส่วนของตัวผมก็สนุกกับหนังเรื่องนี้ทีเดียวครับ กดดันไปกับลูกล่อลูกชนและกลเม็ดแพรวพราวที่หนังเผยออกมาเรื่อยๆ จนอาจพูดได้ว่า หลังจากห่างหายไปหลายปีนับจากผลงานแจ้งเกิดอย่างเคาท์ดาวน์ การกลับมาพร้อมหนังเรื่องนี้ก็ถือเป็นพัฒนาการที่น่าชื่นชมทีเดียว

แต่เมื่อจดจ้องอย่างละเอียดขึ้น เราจะเห็นได้ถึงช่องโหว่หลายๆ อย่างที่หนังยังปิดไม่มิดหรืออาจจงใจปล่อยทิ้งไว้อย่างเสียไม่ได้ จนบางครั้งก็ทำให้หนังสูญเสียความประณีตไปอย่างน่าเสียดาย ในจุดหนึ่งฉลาดเกมส์โกงคล้ายจะวางตัวเองอยู่ในฐานะหนังที่ต้องการให้ภาพของนักเรียนที่อยู่เหนือกฎเกณฑ์ กติกา และสายตาสอดส่องของครูบาอาจารย์ กล่าวคือพวกเขาต่างก็งัดสารพัดวิธีเพื่อปกปิดจากการถูกจับได้ว่ากำลังทุจริต หากแต่ด้วยวิธีการที่หนังนำเสนอนั้นมันกลับชัดเจนและโจ่งแจ้งจนยากจะที่จะไม่คิดว่า ไม่เคยมีเลยสักครั้งจริงๆ เหรอ ที่จะมีใครสักคนจับได้ว่านักเรียนนับสิบๆ คนกำลังลอกข้อสอบกันอยู่ 

ว่ากันแล้ว กลวิธีอย่างการพรมนิ้วตามโน้ตเปียโนก็ดูจะแจ่มชัดจนน่าขัดใจ แม้จะเข้าใจได้ว่ามันก็เป็นกลเม็ดที่ดูจะชูกิมมิคมากกว่าความน่าเชื่อถือ หรือหลายๆ ฉากก็ดูจงใจล้อเลียนกับจังหวะและเวลา องศาและมุมมอง ซึ่งดูจะพอเหมาะพอเจาะไปเสียหมด แน่ล่ะว่ามันไม่ใช่เรื่องผิด และหนัง suspense หลายๆ เรื่องก็เป็นเช่นนี้ เพียงแต่ในปริมาณที่ล้นเกินพอดีในหนังเรื่องนี้ ก็ทำให้ขณะที่ดูจึงรู้สึกว่ากำลังดูการจัดวางชีวิตของตัวละครประหนึ่งเกมกระดานที่วางแผนไว้แล้วล่วงหน้า ราวกับว่าตัวละครต่างๆ ไม่มีอิสระ และต่างเคลื่อนที่ไปตามช่องที่กำหนดไว้แล้วว่าชะตากรรมของพวกเขาจะเป็นอย่างไร หลายๆ อย่างดูพอเหมาะและพอดีเกินไปจนไม่เป็นธรรมชาติ

3. แต่ถึงจะดูจัดวางจนอึดอัด หากจุดหนึ่งที่น่าชื่นชมคืออารมณ์ของตัวละครในเรื่องที่น่าเชื่อจริงๆ ว่าพวกเขารู้สึกเช่นนั้น ตื่นตระหนกเช่นนั้น โกรธแค้นเช่นนั้น และชิงชังเช่นนั้น และซึ่งท่ามกลางตัวละครทั้งหมด แบงค์คือละครที่ปลดปล่อยโทสะออกมาได้อย่างสมจริงและแสดงให้เห็นถึงพัฒนาการที่น่าสนใจ ไต่ระดับจากเด็กหนุ่มผู้สัตย์ซื่อ เดินทางเข้าสู่โลกอีกฝั่งที่สวนทางกับตัวตนเดิมของเขา จนมันได้กระทบ กระแทก และเปลี่ยนแปลงเด็กหนุ่มคนเดิมไปเป็นอีกคนได้อย่างน่าสนใจ น่าเสียดายเล็กๆ ที่ว่ ฉากสุดท้ายซึ่งแสดงให้เห็นแบงค์ที่เปลี่ยนไปนั้นดูจะปรากฏอย่างปุบปับและชัดเจนไปหน่อย เป็นการเปลี่ยนคาแรคเตอร์ที่สุดขั้ว ซึ่งหากหนังเลือกที่จะรั้งเอาไว้ และเสนอการเปลี่ยนแปลงของแบงค์แค่พอรางเลือน ก็น่าจะทำให้ตัวแบงค์น่าเชื่อถือและมีมิติที่กลมกล่อมกว่านี้

4. ถึงจะมีจุดตกหล่นให้มองเห็น กระนั้นหนังก็ถือว่าประคับประคองตัวเองมาได้ดีเกือบทั้งเรื่อง จนกระทั่งในช่วงท้ายของหนังซึ่งม้วนตัวจบได้อย่างชวนให้ตั้งคำถามถึงเส้นทางที่หนังเลือก ถึงขนาดที่สามารถสร้างข้อถกเถียงที่ถ้าไม่ชอบก็อาจเกลียดไปเลย นั่นเพราะหนังเรื่องจะจบตัวเองลงด้วยท่าทีซึ่งสามารถมองว่ากำลังสั่งสอนและปลูกฝังคำสอนบางอย่างให้กับคนดู ด้วยการนำเสนอที่ตรงไปตรงมาจนเกินไป กล่าวคือ ในท้ายที่สุดแล้ว ลินซึ่งเคยให้เพื่อนลอกก็กลับเลือกเส้นทางของครู ซึ่งสะท้อนถึงนัยยะของการสั่งสอนตัวเองไปในตัว ด้วยการสำนึกผิดกับสิ่งที่ได้กระทบ ฉากการสัมภาษณ์เข้าศึกษาต่อในระดับมหาวิทยาลัยของเธอนั้นคือการตอกย้ำถึงค่านิยมต่อครูบาอาจารย์อย่างบริสุทธิ์ ซึ่งขัดแย้งกับภาพลักษณ์ของครูใหญ่ในหนังที่ก็ดูจะเป็นครูซึ่งมีมลทิน แต่หนังก็ไม่ได้เลือกจะหันกลับไปสนใจหรือวิพากษ์ตัวละครดังกล่าวมากไปกว่าการถูกพูดตอกหน้าแรงๆ ทีหนึ่งจากตัวนักเรียน ที่ก็ไม่ได้สั่นคลอนตัวเธอ หรือกระทั่งเปลี่ยนแปลงระบบแป๊ะเจี๊ยะของโรงเรียนแต่อย่างไร 

ในทางหนึ่ง ครูในหนังเรื่องนี้ ที่ต่อให้แปดเปื้อนสักเท่าไหร่ แต่พวกเขาก็ยังคงสถานะที่เหนือกว่าตัวนักเรียน และล่องลอยผ่านการตรวจตราใดๆ กลายเป็นนักเรียนเพียงฝั่งเดียวที่ถูกตรวจสอบ และถูกจัดระเบียบความคิดว่าอะไรคือถูก อะไรคือผิด จำยอมต้องค้อมหัวลงต่ำให้กับอำนาจซึ่งพวกเขาไม่อาจคัดง้างด้วยได้ แม้จะรู้ว่าเป็นอำนาจที่มิชอบก็ตามที 

หรือในฉากสุดท้ายของเรื่องซึ่งเผยให้เห็นลินที่ยินดีจะสารภาพความผิดที่ตนทำต่อคณะกรรมการคุมสอบก็ได้ให้ภาพต่อการยอมรับผิดนี้อย่างสั่งสอนโดยจงใจ นั่นคือการใช้ห้องสีขาวบริสุทธิ์ และกรรมการตรวจสอบที่ดูเป็นมิตร ขัดแย้งกับภาพลักษณ์ของกรรมการคุมสอบที่ถูกนำเสนออย่างเข้มงวดและไม่เป็นมิตร ราวกับหนังจะบอกว่า เมื่อคุณยอมรับผิดทุกคนก็ยินดีจะให้อภัย ฉากสุดท้ายนี้ให้ภาพที่คล้ายกับการสารภาพบาปในโบสถ์ และลินก็คือผู้หลงผิดซึ่งโน้มตัวลงเพื่อเปิดเผยความผิดบาปต่อบาทหลวงที่ยินดีจะรับฟัง และพร้อมจะเข้าใจ 

เพียงแต่เมื่อเราตัดสินจากเรื่องราวที่ผ่านมา ชีวิตของลินหลังจากการยอมรับผิดนี้ย่อมจะไม่ง่าย ความผิดที่เธอได้ทำลงไปจะติดตัวเธอตลอด นับแต่นี้มันจะไม่ถูกชำระออกจากตัวเธอ ทว่าการที่หนังเลือกจะเสนอภาพจบอันขัดแย้งกับความเป็นจริงอันน่าเศร้าจึงทำให้ตอนจบของหนังเป็นการพยายามหลีกหนีจากความจริงอย่างจงใจ เพราะเมื่อหนังเลือกที่จะเสนอไคลแม็กซ์ซึ่งขัดแย้งกับสารเกือบทั้งเรื่องที่มันนำเสนอ ผลลัพธ์ที่ได้จึงเป็นฉากจบที่ชวนอึดอัด และไม่จริงใจไปอย่างน่าเสียดาย

คาลิล พิศสุวรรณ

You might also like

---

เมื่อเราตกหลุมรักหนังรอมคอม เหมือนที่ตัวละครตกหลุมรักกัน ว่าด้วยการทำงานของหนังกับใจเรา

8 September 2024

กองเซ็นเซอร์ โรงภาพยนตร์ และเงิน: ปัญหาที่คนทำหนังไทยกำลังเผชิญ ส่งผลกับผู้ชมยังไงบ้าง?

10 March 2023

‘นิราศเมืองคานส์’ : ชวนไปเดินเล่น และดูหนังในเทศกาลหนังระดับโลก

31 May 2019

บทสนทนาจากผู้กำกับหญิง : เรื่องเล่าการทำงานในวงการหนังไทย

6 June 2019