สัปดาห์นี้ผมขอพักจาก non-fiction มาพูดถึง fiction กันบ้างครับ โดยเล่มที่หยิบมาพูดถึงในคราวนี้เป็นนวนิยายที่ไม่ถึงกับใหม่นัก แต่เผอิญว่าผมเพิ่งได้มีโอกาสอ่านไปเมื่อไม่กี่เดือนก่อน ซึ่งผมก็ประทับใจหนังสือมากๆ เลยขอถือโอกาสเลือกเล่มนี้มาพูดถึงครับ
The Brief Wondrous Life of Oscar Wao คือผลงานของนักเขียนนาม Junot Diaz ซึ่งคว้ารางวัล Pulitzer มาได้จากงานเขียนชิ้นนี้ บอกเล่าเรื่องราวชีวิตของออสการ์ เด็กชายเชื้อสายโดมินิกันที่มาเติบโตในนิวเจอร์ซีย์ สหรัฐฯ แต่แทนที่ออสการ์จะเติบโตขึ้นมาตามลักษณะของชายหนุ่มโดมินิกันหน้าคมเข้ม คารมดี มีเสน่ห์ เขากลับโตมาเป็นเด็กอ้วน หน้าเป็นสิว ทั้งยังเป็นเนิร์ดที่ไม่ค่อยมีใครในโรงเรียนอยากคุยด้วย ผู้ชายเองก็ไม่อยากยุ่ง ส่วนผู้หญิงก็มีแต่ตีตัวออกห่าง
นับเป็นเรื่องประหลาดอยู่พอตัวเมื่อเทียบกับว่า ครั้งหนึ่งที่ออสการ์ยังเด็กอยู่นั้น เขาเคยเป็นเด็กหน้าตาดี มีแต่คนชื่นชอบ ออสการ์เคยเป็นที่หมายปองจากเด็กหญิงสุดๆ ถึงขนาดคบซ้อนสองคนมาแล้วก็มี แต่แล้วอะไรกันที่เป็นสาเหตุให้เด็กน้อยน่ารักในวันวานเติบโตขึ้นอย่างอ้วนฉุ แถมยังสูญเสียเสน่ห์ที่เคยมีไปจนเกลี้ยงกันล่ะ หนังสือคล้ายจะบอกกับเราว่าความเป็นไปได้หนึ่งมาจากคำสาปประหลาดๆ ที่ไหลเวียนอยู่ในตระกูลของออสการ์นี่ล่ะครับ
คำสาปที่ว่านี้ชื่อว่า ‘Fuku’ คำสาปซึ่งตามตำนานเล่ากันว่าเกิดจากชาวยุโรปเมื่อพวกเขาเดินทางมายัง ‘โลกใหม่’ หรือก็คือผืนทวีปอเมริกาในอดีต แต่ซึ่งไอ้เจ้า Fuku ที่ว่านี่ก็ประหลาดอยู่สักหน่อย ตรงที่มันเป็นคำสาปที่เอาแน่เอานอนไม่ค่อยจะได้นัก ผลกระทบที่เกิดต่อบุคคลหนึ่งไม่ค่อยจะตายตัว บ้างก็ส่งผลถึงชีวิต บ้างก่อเกิดความแตกแยก หรืออย่างออสการ์ก็เป็นเรื่องชีวิตรักที่ไอ้เจ้าคำสาปบ้าๆ นี่คล้ายจะสำแดงฤทธ์อย่างรุนแรง ความไม่อาจเอาแน่เอานอนของ Fuku เอง ในทางหนึ่งก็ประกอบสร้างเป็นตำนาน หรือมุขปาฐะพิสดารในหมู่คนโดมินิกันเช่นกัน
จุดหนึ่งที่น่าสนใจคือการที่นวนิยายเรื่องนี้นำเอาเรื่องของคำสาปมาผูกโยงกับประวัติศาสตร์จริงๆ ของประเทศโดมินิกัน
ผ่านตัวละครที่มีตัวตนอยู่จริงอย่าง Rafael Trujillo ประธานาธิบดีและผู้นำเผด็จการที่ลือกันว่ามีอำนาจล้นฟ้า ทั้งยังคอยลิดรอนเสรีภาพของประชาชนให้ไม่อาจมีปากเสียงหรือคิดขัดขืนการปกครองของเขา และในนิยายเรื่องนี้ Fuku เองก็ถือเป็นพลังหนึ่งซึ่ง Trujillo ถือครอง และเพราะครั้งหนึ่งในอดีต ตระกูลออสการ์ดันเข้าไปข้องเกี่ยวกับเผด็จการนายนี้ หากเพราะคิดขัดขืน Trujillo จึงคล้ายจะสาปให้ Fuku ตกทอดอยู่ในครอบครัวออสการ์ ส่งต่อจากรุ่นหนึ่งสู่อีกรุ่นอย่างช่วยไม่ได้
เป็นความเชื่อต่อ Fuku นี่เองครับที่ทำให้ The Brief Wondrous Life of Oscar Wao มีกลิ่นอายของ Magical Realism หรือสัจนิยมมหัศจรรย์วนเวียนอยู่ตลอดเรื่อง และเพราะนวนิยายเรื่องนี้โฟกัสไปที่ตัวออสการ์และชีวประวัติของตระกูลเขาที่ถูกสาป ในทางหนึ่งเราจึงกล่าวได้ว่า ตระกูลของออสการ์เองก็คล้ายจะเป็นภาพสะท้อนกับตระกูลบูเอนดิยาแห่งหนึ่งร้อยปีแห่งความโดดเดี่ยว ของกาเบรียล การ์เซีย มาร์เกซ ได้เลยครับ ขนาดที่ว่าในตอนหนึ่งตอนต้นของหนังสือก็มีการพูดถึงเมืองมาคอนโดขึ้นมาตรงๆ เลยทีเดียว
The Brief Wondrous Life of Oscar Wao เป็นหนังสือที่วางโครงเรื่องไว้ค่อนข้างซับซ้อนทีเดียวครับ ด้วยการที่ตัวนิยายเอง แม้จะเล่าเรื่องราวของออสการ์เป็นสำคัญ แต่ก็ยังกระโดดไปเล่าชีวิตของตัวละครอื่นๆ ที่ข้องเกี่ยวกับเขา ไม่ว่าจะเป็นพี่สาว หรือแม่ของออสการ์ ที่ล้วนก็ตกอยู่ใต้คำสาป Fuku ไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง อย่างแม่ของออสการ์เองที่ครอบครัวแตกแยก ต้องระหกระเหินมาอยู่อเมริกา หรือพี่สาวของออสการ์เองที่ก็ดูจะผิดแผกแตกต่างไปจากสาวโดมินิกันทั่วๆ ไป จนเธอเองก็รู้สึกแปลกแยกต่อคนรอบข้างอยู่บ่อยๆ
กล่าวได้ว่า Fuku นี่เองคือภาพแทนของอำนาจที่กดทับลงมาบนคนตัวเล็กๆ ที่ไร้ปากเสียงและทางสู้
ยิ่งเมื่อผนวกกับต้นตอของคำสาปที่มาจากผู้นำเผด็จการด้วยแล้ว มันจึงสะท้อนให้เห็นปัญหาทางการเมืองของโดมินิกันอย่างชัดเจน รวมทั้งความสิ้นไร้ไม้ตอกของประชาชนที่แม้จะหลบหนีออกจากประเทศก็แล้ว หากความเลวร้ายจากอำนาจก็คล้ายจะติดตามผู้คนเหล่านั้นไป และบ่อนทำลายชีวิตพวกเขาเฉกเช่นออสการ์และครอบครัว
เล่ามาเสียยืดยาวดูเหมือนผมจะไม่พูดถึงออสการ์สักเท่าไหร่เลยนะครับ เอาล่ะมาว่ากันถึงพระเอกของเรื่องกันสักหน่อย ว่านอกจากความไม่ได้เรื่องได้ราวในชีวิตแล้ว เขามีอะไรดีๆ ให้จดจำบ้าง อย่างที่ได้กล่าวไปครับว่าออสการ์นั้นคือตัวละครซึ่งให้ภาพที่ขัดแย้งกับชายโดมินิกันอย่างสิ้นเชิง เขาไม่ได้หล่อเหลา หรือเปี่ยมเสน่ห์ หากสิ่งหนึ่งที่ทำให้ออสการ์ต่างออกไปคือหัวใจที่บริสุทธิ์และที่ถวิลหารักแท้ของเขานั่นเองครับ ผิดแผกไปจากชายโดมินิกันที่มองความสัมพันธ์เป็นแค่เรื่องฉาบฉวย ชั่วคราว ออสการ์เฝ้าฝันว่าสักวันจะได้พบใครสักคนที่ยอมรับในสิ่งที่เขาเป็น ฟังดูเหมือนจะน้ำเน่านะครับ แต่เมื่อคุณลองได้รู้จักออสการ์แล้ว คุณอาจรู้สึกเหมือนผมที่คอยเอาใจช่วยให้เขาได้พบรักจริงๆ สักที
ออสการ์ไม่ใช่ตัวละครที่ชวนให้หลงรักเมื่อแรกเห็น เขาถูกเขียนขึ้นอย่างสมจริง เป็นมนุษย์แท้จริงคนหนึ่งที่มีทั้งด้านดี และด้านเสีย หลายครั้งเขาคิดในเรื่องน่ารังเกียจ แต่หลายคราวเขาก็แสดงให้เห็นถึงความเปราะบางที่ชวนให้เข้าใจ ออสการ์ก็คือภาพแทนของ loser คนหนึ่งที่ปฏิเสธไม่ได้ว่า แม้ชีวิตหลายๆ ด้านจะเหลวแหลก แต่เขาก็ยังต้องการจะมีหวังเพื่อจะได้มีลมหายใจต่อนั่นแหละครับ
เพียงแต่ว่าเหตุผลที่จะมีชีวิตของมนุษย์แต่ละคนก็ย่อมจะต่างกันไป บางคนอาจเป็นการได้อยู่กับครอบครัว บางคนอาจเป็นการได้หวังจะได้เห็นโลกกว้าง ส่วนสำหรับออสการ์ก็เป็นเรื่องที่หลายๆ คนอาจมองว่าธรรมดาแต่สำหรับเขาคือสิ่งยิ่งใหญ่ นั่นคือการได้รักและได้รับรักตอบจากใครสักคนเท่านั้นเอง
