ในพ.ศ. 2561 อาจารย์เดชรัต สุขกำเนิด อธิบายความหมายและนัยของตลาดล่างไว้น่าสนใจว่า ‘ตลาดล่าง’ ในฐานะศัพท์ทาง เศรษฐกิจมาจาก Lower market ที่หมายถึง กลุ่มเป้าหมายหรือลักษณะสินค้าที่มีมูลค่าเพิ่มน้อย หรือมีกำไรต่อหน่วยต่ำ แต่มีปริมาณหรือยอดขายมาก ขณะเดียวกันก็กลายการบริโภคเชิงสัญญะในโลกทุนนิยม ตลาดล่างเป็นส่วนหนึ่งของสถานภาพสังคม และกลุ่มอ่อนไหวเปราะบางต่อการถูกเหยียด เช่นกลุ่มวัฒนธรรมแว้นซ์ สก๊อย ทั้งที่ไม่ว่ากลุ่มใดก็ไม่ควรถูกเหยียดหรือมาเหยียดกัน [1]
‘ตลาด’ ในฐานะสถานภาพทางสังคมในโลกทุนนิยมจึงไม่ต่างไปจาก Pyramid of Capitalist System
เช่นเดียวกับ อาจารย์วิเลิศ ภูริวัชร ระบุว่า ‘ตลาดล่าง’ หมายถึงกลุ่มลูกค้าที่มีรายได้น้อยมาจากคำว่า Lower income ตามการแบ่งส่วนตลาดจากรายได้ 6 ประเภท[2] คือ
- Upper upper คือราชวงศ์ ชนชั้นเจ้า เศรษฐีเก่า
- Lower upper คือเศรษฐีใหม่
- Upper middle คือผู้บริหาร ผู้จัดการ
- Lower middle คือชนชั้นกลางรายได้ต่ำ ไม่ใช่ใครที่ไหนก็มนุษย์เงินเดือน หนุ่มสาวออฟฟิศ ที่ชอบกินกาแฟสตาร์บัคส์ นั่งรถไฟฟ้า แห่ช้อปของเซลล์นั่นเอง
- Upper lower คือกลุ่มชนชั้นล่างที่มีรายได้สูง เช่น ผู้ใช้แรงงานรายวัน
- Lower lower คือ คนว่างงาน คนไร้ฝีมือ ผู้ที่ต้องอาศัยเงินประกันสังคมจากรัฐ
ซึ่งการศึกษาตลาดหรือพฤติกรรมผู้บริโภคโดยจัดประเภทตามปัจจัยรายได้เท่านั้นอาจารย์วิเลิศบอกว่า เป็นเรื่องที่ล้าสมัยแล้วในแวดวงการตลาด เพราะมีปัจจัยอื่นๆ มากมายในการแบ่งส่วนตลาดเช่น บุคลิกลักษณะส่วนบุคคล แรงจูงใจ ความต้องการ[3]
ย้อนไป 10 ปี พ.ศ. 2551 อาจารย์ชลิดาภรณ์ ส่งสัมพันธ์ได้เสนองานวิจัยเรื่อง ‘หนังสือโป๊ตาดล่าง: ความรู้ มายาคติ และจินตนาการในเรื่องเพศ’ เสนอว่า ในช่วงที่ไฟฟ้าและอินเทอร์เน็ตเป็นช่องทางสื่อสารหลัก และเป็นช่องทางในการเข้าถึงสื่อที่สัมพันธ์กับเซ็กซ์ (ซึ่ง iPhone 2G ก็เพิ่งออกใน พ.ศ. 2550 และผู้คนยังใช้เน็ตที่ร้านและบ้านกัน) ขณะนั้นหนังสือโป๊ตลาดล่างยังเป็นสื่อเข้าถึงได้ง่ายหลายกลุ่มโดยไม่ต้องผ่านเทคโนโลยีเพิ่มเติม มีหลายรูปแบบและราคาไม่แพง ไม่ว่าบุคคลกลุ่มใดก็สามารถเข้าถึงและบริโภคได้ตามแผงหนังสือทั่วไป ร้านหนังสือเก่าย่านหัวลำโพง รังสิต จตุจักร สะพานพุทธ สะพานควาย หลังศาลฎีกา แผงและซาเล้งขายของเก่าคลองถม หนังสือโป๊ตลาดล่างจึงเสริมสร้างความเท่าเทียมทางการเข้าถึงสื่อเชิงสังวาส[4]
แม้ว่าหนังสือโป๊ตลาดล่างจะถูกมองว่าเพื่อสนองความใคร่ชนชั้นล่างชนชั้นแรงงานทว่า กลับถูกบริโภคโดยทุกชนชั้น
เพราะไม่เพียงเป็นการเสพเพื่อสนองความต้องการทางเพศ ชนชั้นกลางและสูงยังเสพไปพร้อมกับรักษาระยะห่างกับหนังสือโป๊ จัดวางตนเองประหนึ่งผู้เยี่ยมเยือน สังเกตการณ์ สำรวจโลกในหนังสือโป๊ตลาดล่าง เพื่อสร้างความรู้สึกว่าตนเองมีอารยะศีลธรรมเหนือกว่า ให้รู้สึกผิดน้อยลงว่าไม่ได้เป็นส่วนหนึ่งของโลกหนังสือโป๊ตลาดล่างหรือเป็นผู้เสพเต็มตัว[5]
แต่ไม่ว่าอย่างไรหนังสือโป๊ตลาดล่างก็ยังคงถูกตีตราและจัดว่าผู้บริโภคหลักคือชนชั้นล่าง ที่บรรจุเรื่องราวมากมายทั้งเรื่องเซ็กซ์ข้ามชนชั้นระหว่างชายที่มีฐานะต่ำกว่า เป็นลูกจ้างลูกน้อง ผู้อยู่ใต้การบังคับบัญชา รูปร่างอัปลักษณ์ กับหญิงที่มาจากตระกูลสูงกว่า มีการศึกษา มีฐานะเศรษฐกิจสังคมดีกว่า เช่นยามกับลูกสาวเศรษฐี ทหารรับใช้กับเมียนาย เพราะผู้อ่านส่วนมากเป็นผู้ชาย และเพื่อชดเชยอำนาจความเป็นชายที่พร่องหายไปของผู้อ่านในโลกปิตาธิปไตย เนื่องจากเอาเข้าจริงแล้วผู้ชายจำนวนมากไม่สามารถแสดงอำนาจบทบาทผู้นำได้ เพราะไม่ได้มีสถานะทางสังคม เศรษฐกิจ การเมืองที่ดีกว่าผู้หญิง รวมไปถึงต้นทุนทางกายภาพน้อยกว่าผู้ชายด้วยกันเอง ซึ่งทำให้ไม่มีอำนาจใดในการต่อรอง
หนังสือโป๊ระดับล่างจึงช่วยเป็นอีกจินตนาการให้หนุ่มๆ กลุ่มนี้ได้จินตนาการว่าได้พิชิตหญิงสาวที่เหนือกว่าเขา รวมไปถึงโฆษณาทางเลือกอุปกรณ์เสริมเพื่อเพศสัมพันธ์ เช่นฉีดเพิ่มขนาดอวัยวะเพศ ฝังมุก ผ่าเบนซ์ อุปกรณ์เสริม ขอบตาแพะ ห่วงรัด ยาปลุกอารมณ์[6] เพื่อสร้างความภาคภูมิใจให้กับ ‘ความเป็นชาย’ และเชื่อว่าสร้างความพึงพอใจให้กับฝ่ายถูกสอดใส่ได้
ขณะเดียวกันเซ็กซ์ตลาดล่างยังปรากฏอยู่ในเพศวิถีนอกกระแสหลัก จากการศึกษาซาวน่าเกย์ 3 แห่ง สาทรใต้ อารีย์ และพระโขนง โดยอาจารย์นฤพนธ์ ด้วงวิเศษ เสนอว่าซาวน่าเกย์เองก็เป็นอีกพื้นที่ทางเพศที่สะท้อนอัตลักษณ์ผู้เข้ามาใช้บริการและกำหนดตลาดผ่านราคาค่าเข้า ย่านที่ตั้ง การออกแบบตกแต่งอาคารสถานที่ และบริการที่ล้วนแล้วสัมพันธ์กับผู้มาใช้บริการ ซาวน่าที่สาทรใต้เป็น ‘ตลาดต่างชาติ’ เป็นแหล่งชุมนุมเกย์นานาชาติ และนักท่องเที่ยวด้วยสนนราคาที่แพง ขณะที่อารีย์จับ ‘ตลาดบน’ มีราคาแพงกว่า จึงเต็มไปด้วยคนหนุ่มวัยทำงานหรือกำลังสร้างเนื้อสร้างตัว รายได้ดี ขณะที่ซาวน่าเกย์ตั้งอยู่ชานเมืองพระโขนง จับ ‘ตลาดล่าง’ ค่าเข้าอัตราไม่แพง ใช้วัสดุตกแต่งราคาถูกและค่อนข้างเก่า ลูกค้ามักมีภูมิลำเนาต่างจังหวัด และรายได้น้อย เพลงที่ร้องมักเป็นเพลงลูกทุ่ง ลูกค้าหน้าตารูปร่างไทยต่างจังหวัด[7]
แต่ก็นั่นอีกแหละมันก็ไม่เสมอไปหรอก เพราะรสนิยมหรือสเปคมันก็ไม่ได้สัมพันธ์กับรายรับอาชีพหน้าที่การงาน เสี่ยบางคนก็มีสเปคเป็นไทบ้าน ป๋าบางคนเองยังชอบดำๆ ลีนๆ แนวนักมวยๆ เลย และสเปคไทบ้านดำลีนก็ไม่จำเป็นต้องเกี่ยวข้องกับฐานะทางเศรษฐกิจแต่อย่างใด
การทำความเข้าใจเพศวิถีจึงไม่สามารถจำกัดได้ด้วยปัจจัยทางรายได้อย่างเดียว ตลาดบน ตลาดล่าง ตลาดกลางอาจเป็นเพียงมายาคติ แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าการแบ่งประเภทด้วย ‘ตลาด’ ก็ช่วยอำนวยความสะดวกและมีอิทธิพลในการตัดสินใจ
และเมื่อการนิยาม ‘ตลาดล่าง’ เดินทางมาไกลจากที่มาจนกลายเป็นเรื่องของรสนิยมปัจเจกบุคลและไลฟ์สไตล์มากกว่าฐานะทางเศรษฐกิจ เมื่อมีการเข้าถึงเรื่องเพศและสื่อสังวาส ก็เริ่มแชร์ platform เดียวกันระหว่างกลุ่มคนที่นิยามตนเองว่าเป็นตลาดอื่นๆ กับกลุ่มที่ถูกนิยามว่าตลาดล่าง ตั้งแต่แอพพลิเคชั่นคนมีเสี้ยนตำหาเพื่อนคุยช่วยบ่มเสี้ยน ไปจนถึง Twitter, Line group, Xtube, Pornhub, Xvideos, Xnxx อะไรต่อมิอะไร ที่สื่อสังวาสถูก digitize ให้เข้าถึงได้ง่าย ไม่ต้องไปด้อมๆ มองๆ ตามแผงหนังสือเคาะเขินคนผ่านไปมา แถมไม่ได้แบ่งแค่ category หากแต่เป็น tag ที่หลากหลายพร้อมบริการความหลากหลายของรสนิยม และไม่ว่าคลิปหลุดจาก ‘ตลาด’ ไหน เราก็สามารถเลือกดูได้อย่างสะดวกโยธิน
โดยเฉพาะอย่างยิ่งแอปพลิเคชั่นบ่มเสี้ยน ที่สมาชิกในแอพทุกคนล้วนเป็นทั้งผู้บริโภคและผู้ถูกบริโภคในเวลาเดียวกัน ต่างถูกประเมินและตัดสินจาก display ที่ ‘ตลาดล่าง’ ‘ตลาดบน’ ไม่ได้ถูกพิจารณาผ่านสลิปเงินเดือน สมุดบัญชี หากแต่เป็นรูปหรือคลิปวิดีโอที่สามารถถูกตัดสินปราดเดียวจาก เสื้อผ้า (ในกรณีที่นุ่งผ้า) หน้าผม สีหน้าและคิ้ว (ระดับความเทา วิจารณญาณในการเลือกรองพื้นและการเขียนคิ้ว) ท่าโพส ฉาก สิ่งแวดล้อมรอบข้างที่ถ่าย ลายผ้าปูที่นอน ห้องหับ ผ้าม่าน เฟอร์นิเจอร์ รูปที่แขวนฝาผนัง ไปจนถึงรอยสักและการตบแต่งอวัยวะเพศเพื่อสร้างความภาคภูมิใจในตนเอง เช่นฉีดน้ำมันมะกอกเสริมขนาดไส้กรอก
ในเมื่อมันกลายเป็นไลฟ์สไตล์และรสนิยมขนาดนี้ บางทีอาจไม่ต้องเรียกมันว่า ‘ตลาดล่าง’ ให้แสลงใจก็ได้ แล้วก็ในบางครั้งบางคราว บรรดาตลาดต่างๆ ก็มา Joint Venture กันเองด้วยความกลัว ‘ตลาดวาย’
อ้างอิงข้อมูลจาก
[3] www.prachachat.net/spinoff
[4] ชลิดาภรณ์ ส่งสัมพันธ์. หนังสือโป๊ตาดล่าง: ความรู้ มายาคติ และจินตนาการในเรื่องเพศ.กรุงเทพฯ : มูลนิธิสร้างความเข้าใจเรื่องสุขภาพผู้หญิง(สคส.), 2551. น.19-22.
[5] เรื่องเดียวกัน, น 20.
[6] เรื่องเดียวกัน.
[7] นฤพนธ์ ด้วงวิเศษ. ซาวน่าเกย์กับการเผยร่าง. รัฐศาสตร์สาร. ปีที่ 27 ฉบับที่ 3 ( ก.ย.-ธ.ค. 2549 ) หน้า 56-98.
