เช้าวันหนึ่งบนรถไฟใต้ดิน ผมยืนห้อยโหนไปตามแรงเหวี่ยงของขบวน ในจังหวะที่เบี่ยงตัวซ้ายขวา ผมเหลือบไปเห็นหน้าจอโทรศัพท์ของป้าคนหนึ่ง ผมไม่ได้ตั้งใจจะรุกรานความเป็นส่วนตัวของป้าหรอกครับ แต่ก็ละสายตาจากคลิปยูทูบบนหน้าจอไม่ได้ มันไม่ใช่คลิปไวรัลทั่วไป แต่เป็นสิ่งที่ผมเคยดูมาแล้วหลายสิบชั่วโมง ฉากแบบนั้น การเคลื่อนที่แบบนั้น
ป้ากำลังดูวิดีโอคนเล่นเกม Uncharted 4 ซึ่งตอนนั้นเพิ่งออกมาได้ไม่นาน แม้ตัวเกมจะเป็นที่พูดถึงกันมากในหมู่เกมเมอร์ แต่ก็ไม่ได้โด่งดังขนาดที่คนไม่เล่นเกมจะรู้จัก การที่ป้าดูเกมนี้ในยูทูบจึงสร้างความประทับใจให้ผมมาก
แม้ปัจจุบันวิดีโอเกมจะเป็นอุตสาหกรรมใหญ่มาก ใหญ่กว่าอุตสาหกรรมภาพยนตร์เสียอีก หากเทียบรายได้ของบ็อกซ์ออฟฟิศกับรายได้ของเกมทุกแพลตฟอร์มและอุปกรณ์การเล่นเกมรวมกัน อย่างในปี 2013 รายได้ภาพยนตร์ทั่วโลกคือ 35,900 ล้านดอลลาร์ฯ ในขณะที่วงการเกมทำรายได้ 70,4000 ล้านดอลลาร์ฯ แต่ถึงอย่างนั้น การ ‘นั่งดูคนเล่นเกม’ ก็ยังสร้างความฉงนให้แก่คนที่ไม่ได้เป็นเล่นอยู่เรื่อยๆ
ปัจจุบันมีบริการ ‘live streaming’ หรือ ‘gamecasting’ จำนวนมาก หนึ่งในผู้นำของธุรกิจคือ Twitch.tv ซึ่งในปี 2014 Amazon ซื้อไปในราคา 970 ล้านดอลลาร์ฯ ปัจจุบัน Twitch แตกบริการไป ‘ถ่ายทอด’ สิ่งอื่นที่ไม่ใช่เกมด้วย เช่น social eating ที่เราสามารถดูคนอื่นกินนั่นกินนี่ ตั้งแต่ขนมไปจนถึงอาหารมื้อใหญ่ ซึ่งก็มีคนตามดูอยู่จำนวนหนึ่ง
แต่ย้อนกลับมาก่อน—ทำไมเราถึงชอบดูคนอื่นเล่นเกม?
เหตุผลหนึ่งคือไม่มีเวลาเล่นเอง ถึงแม้เกมในปัจจุบันจะเล่นบนสมาร์ตโฟนได้ แต่ก็มีเกมจำนวนหนึ่งที่ยังต้องเล่นกับเครื่องเล่นเกมคอนโซลอยู่ เมื่อไม่มีเวลา การได้ดูคนอื่นเล่นจึงเป็น ‘สิ่งที่ดีรองลงมา’ แถมจะดูที่ไหนก็ได้ด้วย
อีกเหตุผลหนึ่งที่ผมได้ยินหลายๆ คนยกขึ้นมาพูดคือไม่มีเงินซื้อ เกมในปัจจุบันมีราคาค่อนข้างสูง อย่างเกมคอนโซลจะอยู่ที่ประมาณ 2,000 บาทต่อเกม เด็กประถมฯ หรือมัธยมฯ ที่ได้ค่าขนมน้อยหน่อยคงซื้อทุกเกมมาเล่นไม่ได้ การดูคนอื่นเล่นจึงอาจจะเพียงพอแล้ว
อีกทั้งการดูคนอื่นเล่นยังสนุกตรงที่ว่าคนอื่นสามารถ ‘เล่น’ ในแบบที่เราไม่มีวันเล่นได้ เช่น เล่นเก่งกว่า เวลาดูก็จะทึ่งในทักษะการบังคับเหมือนได้ดูนักกีฬาเก่งๆ หรือเล่นด้วยความใคร่รู้มากกว่า เกมแคสเตอร์อาจเปิดประตูที่เราไม่ได้เปิด หรืออาจสำรวจไปไกลกว่าตอนที่เราเล่นเอง
แต่เหตุผลที่ผมคิดว่าสำคัญที่สุดคือ ลึกๆ แล้วมนุษย์ต้องการสังคม ผู้ป่วยโรคซึมเศร้าคนหนึ่งให้สัมภาษณ์ว่า “การเป็นโรคซึมเศร้าทำให้ทนอยู่คนเดียวไม่ค่อยได้ แต่พอได้ดูคนอื่นเล่นเกม ฉันรู้สึกว่ามีคนอื่นอยู่ในห้องด้วยและคอยคุยกับฉัน”