ย้อนรอย ‘ที่เกิดเหตุ’ ความสูญเสียปี 2553 ที่อาจอยู่ใกล้ตัวเรากว่าที่คิด

ทุกสถานที่มีความทรงจำ

สถานที่ซึ่งเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์ความรุนแรงเดือน เม.ย.-พ.ค.2553 หลายจุดอยู่ใจกลาง กทม. เป็นที่ที่คนจำนวนมากสัญจรผ่านไปผ่านมาในชีวิตประจำวัน

วันเวลาอาจทำให้คนลืมเลือน แต่ไม่อาจลบเลือนความสูญเสียที่เกิดขึ้นได้ โดยเฉพาะกับ 92 ชีวิต* ที่จากไป ทั้งประชาชนและเจ้าหน้าที่รัฐ ที่ถึงวันนี้หลายคนก็ยังไม่ได้รับความยุติธรรม แต่มีบางฝ่ายพยายามปิดปากไม่ให้ใครพูดถึง โดยอ้างเรื่องความขัดแย้ง เรื่องความปรองดอง อย่าไปขุดเรื่องราวเก่าๆ มาพูดถึง เราต้องไปต่อ

*ตัวเลขอย่างน้อย

ลำดับเหตุการณ์ปี 2553 โดยสังเขป

• 13 มี.ค. แนวร่วมประชาธิปไตยต่อต้านเผด็จการแห่งชาติ (นปช.) หรือคนเสื้อแดง นัดหมายชุมนุมเรียกร้องให้รัฐบาลอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ ยุบสภาจัดการเลือกตั้งใหม่ โดยตั้งเวทีปราศรัยที่สะพานผ่านฟ้าลีลาศ
• 16 มี.ค. นปช.บุกไปเทเลือดหน้าทำเนียบรัฐบาลและพรรคประชาธิปัตย์
• ปลายเดือน มี.ค. เกิดเหตุใช้ระเบิด M79 ข้างระเบิด M67 และลอบวางระเบิด สถานที่สำคัญหลายครั้ง ขณะนั้นรัฐบาลใช้เพียง พ.ร.บ.ความมั่นคง และศูนย์อำนวยการรักษาความสงบเรียบร้อย (ศอ.รส.) รับมือ โดยตั้งศูนย์บัญชาการอยู่ที่ค่ายทหาร ร.11 รอ. หรือราบ 11
• 27-28 มี.ค. รัฐบาลและแกนนำ นปช.พยายามเจรจายุติการชุมนุม ที่สถาบันพระปกเกล้า แต่ไม่สำเร็จ
• 3 เม.ย. นปช.ย้ายไปตั้งอีกเวทีที่สี่แยกราชประสงค์
• 7 เม.ย. รัฐบาลประกาศใช้ พ.ร.ก.ฉุกเฉิน พร้อมจัดตั้งศูนย์อำนวยการแก้ไขสถานการณ์ฉุกเฉิน (ศอฉ.)
• 9 เม.ย. ผู้ชุมนุมบุกยึดสถานีดาวเทียมไทยคม อ.ลาดหลุมแก้ว จ.ปทุมธานี คืนจากทหาร หลัง ศอฉ.มีคำสั่งปิดพีเพิลแชนแนล ที่เป็นทีวีดาวเทียมของคนเสื้อแดง เกิดการกระทบกระทั่งกัน
• 10 เม.ย. ศอฉ.เริ่มปฏิบัติการ ‘ขอคืนพื้นที่’ กับเวที นปช.สะพานผ่านฟ้าฯ อ้างว่าจะเปิดการสัญจรบริเวณถนนราชดำเนิน เกิดการปะทะกัน ชายชุดดำปรากฎตัว มีการใช้อาวุธสงคราม ทำให้มีผู้เสียชีวิตจากทั้งสองฝ่าย และบาดเจ็บอีกหลายร้อยคน
• 13 เม.ย. นปช.ยุบเวทีผ่านฟ้าฯ เหลือเวทีราชประสงค์เพียงจุดเดียว
• 22 เม.ย. มี M79 ตกลงใส่กลุ่มคนที่คัดค้านการชุมนุมของ นปช. มีแม่ค้าย่านสีลมเสียชีวิต
• 26 เม.ย. ศอฉ.เผยแพร่ผังโครงข่ายขบวนการล้มล้างสถาบัน หรือ ‘ผังล้มเจ้า’ ที่ภายหลังสารภาพว่าไม่ใช่ของจริง
• 28 เม.ย. นปช.ปะทะทหารที่แยกอนุสรณ์สถานแห่งชาติ มีทหารถูกยิงเสียชีวิต (ภายหลังศาลชี้ว่ากระสุนมาจากทหารเอง)
• 29 เม.ย. นปช.บุกโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ อ้างว่ามีทหารซ่อนอยู่
• ต้นเดือน พ.ค. เกิดเหตุใช้อาวุธสงครามใกล้สวนลุมพินีหลายครั้ง ทำให้มีตำรวจ 2 นายเสียชีวิต
• 13 พ.ค. พล.ต.ขัตติยะ สวัสดิผล หรือ เสธ.แดง ถูกยิง
• 13-18 พ.ค. เริ่มปฏิบัติการ ‘กระชับวงล้อม’ เกิดเหตุปะทะกันหลายจุด มีผู้เสียชีวิตหลายสิบคน
• 19 พ.ค. ทหารพร้อมรถหุ้มเกราะบุกเข้าไปยังเวทีราชประสงค์ตั้งแต่เช้าตรู่ บ่ายโมงครึ่ง แกนนำ นปช.ประกาศยุติการชุมนุม ระหว่างนั้นมีสื่อ ทหาร ประชาชนถูกยิงเสียชีวิต ช่วงหัวค่ำ เกิดเหตุ 6 ศพวัดปทุมวนาราม และมีสถานที่ถูกเผาหลายจุดทั้งใน กทม.และต่างจังหวัด

ความสูญเสียเกิด ณ จุดใดบ้าง ลองตามมาดูกัน เผื่อวันใดเราผ่านที่นั้นๆ จะได้รำลึกกันไว้ว่า ณ วันหนึ่งที่แห่งนี้เคยมีผู้เสียเลือดเนื้อ จากความขัดแย้ง จากการใช้ความรุนแรง และในบางกรณีก็ยังไม่มีผู้รับผิดชอบต่อความสูญเสียนั้นๆ

สะพานผ่านฟ้า – อนุสาวรีย์ประชาธิปไตย

วันที่ 12 มี.ค.2553 แนวร่วมประชาธิปไตยต่อต้านเผด็จการแห่งชาติ (นปช.) หรือกลุ่มคนเสื้อแดง ตั้งเวทีชุมนุมที่สะพานผ่านฟ้าลีลาศ (ด้านซ้ายไกลของภาพ) เพื่อเรียกร้องให้รัฐบาลอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ ยุบสภาและจัดการเลือกตั้งใหม่

การชุมนุม นปช.ช่วงแรกๆ จะเป็นการเคลื่อนไหวดาวกระจายทำกิจกรรม เช่น ยื่นหนังสือที่บ้านพักอภิสิทธิ์, ไป ร.11 รอ.ที่รัฐบาลใช้ประชุมรับมือ, ไปเทเลือดหน้าทำเนียบรัฐบาล-พรรคประชาธิปัตย์ ฯลฯ

กระทั่งมีการขยายไปตั้งเวทีที่สี่แยกราชประสงค์ ในวันที่ 3 เม.ย.2553 รัฐบาลจึงประกาศใช้ พ.ร.ก.ฉุกเฉิน พร้อมจัดตั้งศูนย์อำนวยการแก้ไขสถานการณ์ฉุกเฉิน (ศอฉ.) และมีเหตุการณ์สำคัญ คือการส่งทหารไปยึดสถานีดาวเทียมไทยคม อ.ลาดหลุดมแก้ว จ.ปทุมธานี คืนจากผู้ชุมนุม (ที่เข้ายึดเพื่อไม่ให้ปิดสถานีโทรทัศน์ดาวเทียมพีเพิลแชนแนล) แต่ไม่สำเร็จ

ส่วนบริเวณอนุสาวรีย์ประชาธิปไตย จะเป็นจุดที่ผู้ชุมนุมกับทหารปะทะกันหนักสุดในเหตุการณ์สลายการชุมนุม วันที่ 10 เม.ย.2553 ซึ่ง ศอฉ.ใช้ชื่อเรียกว่าปฏิบัติการ ‘ขอคืนพื้นที่’ และเป็นวันแรกที่มีผู้เสียชีวิต

ถนนดินสอ – โรงเรียนสตรีวิทยา

วันที่ 10 เม.ย.2553 คือจุดเริ่มต้นเหตุการณ์ความรุนแรงในปีนั้น เมื่อ ศอฉ.สั่งให้ทหารออกมาสลายการชุมนุมในปฏิบัติการ ‘ขอคืนพื้นที่’ จนปะทะกับผู้ชุมนุมหลายจุด และมีการปรากฎตัวขึ้นของ ‘ชายชุดดำ’ ทำให้มีผู้เสียชีวิตรวมกัน 26 คน (ภายหลัง เสียชีวิตเพิ่มอีก 1 คน) เป็นทหาร 5 คน ที่เหลือเป็นประชาชนทั่วไป บาดเจ็บรวม 864 ราย

บริเวณถนนดินสอ ข้างโรงเรียนสตรีวิทยา เป็นอีกจุดที่เกิดความสูญเสียในยามค่ำ ทำให้ พ.อ.ร่มเกล้า ธุรธรรม เสธ.พล.ร.21 รอ.และทหารอีก 4 นายเสียชีวิต รายงานของ คอป.อ้างข้อมูลว่า อาวุธที่ฆ่าทหารทั้งหมด เป็นระเบิด M67 จำนวน 2 ลูก ที่ถูกโยนมาจากบ้านไม้โบราณในภาพ ปัจจุบัน คดียังอยู่ในศาลชั้นต้น (คดีหมายเลขดำ อ.857/2562)

จากประชาชนที่เสียชีวิตในวันนี้ มี 3 รายที่ศาลไต่สวนการตายและชี้ว่าวิถึกระสุนมาจากฝั่งทหาร ได้แก่ เกรียงไกร คำน้อย, สยาม วัฒนนุกูล และจรูญ งามแม้น

มีข้อถกเถียงว่า ทหารเริ่มใช้กระสุนจริงเมื่อใด? เอกสารที่สุเทพ เทือกสุบรรณ รองนายกฯ และผู้อำนวยการ ศอฉ.ขณะนั้นชี้แจงต่อ ป.ป.ช. อ้างว่า ศอฉ.ได้ออกคำสั่งที่ กห.0407.45/59 “ให้ใช้อาวุธได้ในกรณีจำเป็นเพื่อป้องกันตัวเอง” และให้เริ่มใช้ ณ เวลา 20.30 น. หลังเกิดเหตุปาระเบิดใส่ พ.อ.ร่มเกล้าและกลุ่มทหารแล้ว

แต่ก็มีกรณี เกรียงไกร คำน้อย ที่ศาลชี้ว่าถูกยิงด้วยกระสุนจากฝั่งทหาร ตั้งแต่เวลา 15.00 น. ในวันเดียวกัน บริเวณสะพานมัฆวานรังสรรค์ ข้างกระทรวงศึกษาธิการ – ทำให้เขากลายเป็นผู้เสียชีวิตรายแรกจากเหตุการณ์ความรุนแรงปี 2553

สี่แยกคอกวัว – ถนนราชดำเนิน

จาก 27 ชีวิตที่จากไปเพราะเหตุการณ์ 10 เม.ย.2553 มีถึง 10 คนที่เสียชีวิตบริเวณสี่แยกคอกวัว-ถนนราชดำเนิน

รายงานข่าวระบุว่า ทั้งหมดถูกยิง แต่น่าเสียดายที่ไม่มีรายใดได้เข้าสู่กระบวนการไต่สวนการตายโดยศาล ที่จะชี้ว่าถูกยิงด้วยกระสุนปืนชนิดอะไร และวิถีกระสุนมาจากทิศทางใด

ในวันที่ 10 เม.ย.2553 ระหว่างทหารพยายามปฏิบัติการ ‘ขอคืนพื้นที่’ มีเฮลิคอปเตอร์บินวนพร้อมโปรยแก๊สน้ำตาและใบปลิว ตั้งแต่สะพานผ่านฟ้าฯ มายังถนนราชดำเนิน ภายหลังเฮลิคอปเตอร์ลำดังกล่าวถูกยิง (รายงาน คอป.ให้ข้อมูลว่าเป็นกระสุนปืน AKA) ทำให้ทหารได้รับบาดเจ็บสาหัส

สี่แยกคอกวัวยังเชื่อมกับถนนตะนาว จุดที่สื่อมวลชนบันทึกภาพการปรากฎตัวของ ‘ชายชุดดำ’ หรือผู้ใช้อาวุธที่แฝงตัวในหมู่ผู้ชุมนุมได้เป็นครั้งแรก

ถนนตะนาว

การปรากฎตัวของ ‘ชายชุดดำ’ ณ ถนนตะนาวและจุดอื่นๆ ในวันที่ 10 เม.ย.2553 ทำให้รัฐบาลอภิสิทธิ์และ ศอฉ. ใช้คำว่า ‘ผู้ก่อการร้าย’ หลังจากนั้นอีกหลายครั้ง

ภาพชายชุดดำถูกสื่อบันทึกไว้ได้ ทั้งช่างภาพหนังสือพิมพ์ The New York Times หรือสถานีโทรทัศน์ MCOT ไม่รวมถึงถูกบันทึกภาพเผยแพร่ในยูทูบ หนึ่งในจุดที่ปรากฎตัวคือข้างเสาไฟฟ้าบริเวณถนนตะนาว พร้อมยิงอาวุธสงครามไปยังจุดที่กลุ่มทหารยืนอยู่

ชายชุดดำปรากฎตัวเมื่อใด? รายงานของ คอป.อ้างว่า ปรากฎตัวตั้งแต่เวลา 17.30 น. บริเวณถนนตะนาวฝั่งอนุสรณ์สถาน 14 ตุลาฯ รายงานของ ศปช.อ้างว่าเป็นเวลาราวสองทุ่ม ในหนังสือคำให้การของสุเทพอ้างว่า ชายชุดดำ (เขาเรียกว่า ‘กองกำลังติดอาวุธในระบอบทักษิณ’) ปรากฎตัวตั้งแต่ปี 2552 ที่มีการปะทะระหว่างผู้ชุมนุม นปช.กับชาวบ้านชุมชนนางเลิ้ง และผู้เสียชีวิตทั้งหมดในวันที่ 10 เม.ย.2553 เกิดจากฝีมือของคนกลุ่มนี้

ปัจจุบัน มีคนชุดดำถูกดำเนินคดี 5 คน เป็นผู้ชาย 4 คน และผู้หญิงอีก 1 คน ในคดีพกพาอาวุธสงคราม ศาลอุทธรณ์ตัดสินให้จำคุก ปัจจุบันอยู่ระหว่างฎีกา (คดีหมายเลขดำ อ.4022/2557)

วัดปทุมวนาราม

เมื่อเอ่ยถึงเหตุรุนแรงในปี 2553 อีกจุดที่ทุกคนต้องพูดถึงคือ ‘วัดปทุมวนารามราชวรวิหาร’ ที่มีผู้เสียชีวิต 6 คน เป็นประชาชนทั้งหมด หนึ่งในนั้นคืออาสาพยาบาล กมนเกด อัคฮาด ที่แม่ของเธอยังเดินหน้าทวงถามความยุติธรรมให้กับบุตรสาว

ผู้ตายเกือบทั้งหมดถูกทหารบนรางรถไฟฟ้า BTS ยิงเสียชีวิตหลังจากแกนนำ นปช.ประกาศยุติการชุมนุมในเวลาราวบ่ายโมงครึ่งของวันที่ 19 พ.ค.2553 โดยถูกยิงเวลาประมาณ 17.30-19.00 น.ของวันเดียวกัน

รายงานของ คอป.อ้างเหตุว่า มีการยิงปะทะกันระหว่างทหารกับชายชุดดำ โดยอ้างถึงรอยแตกบนรางรถไฟฟ้า BTS ในสำนวนการสอบสวนของดีเอสไอ ทหารบนรางรถไฟฟ้าให้การว่า มีการยิงตอบโต้กับชายชุดดำที่อยู่บริเวณตอม่อบนถนนพระราม 1

ในปี 2556 ศาลเข้ามาไต่สวนการตายและชี้ว่า ผู้ตายทั้ง 5 คนในวัดปทุมฯ ถูกยิงจากกระสุน .223 ของทหารกองพันจู่โจมพิเศษที่ 3 ค่ายเอราวัณ จ.ลพบุรี ที่ประจำการบนรางรถไฟฟ้า BTS อีกรายถูกยิงจากกระสุน .223 ของทหารกองพันทหารราบที่ 2 กรมทหารราบที่ 31 รักษาพระองค์ ที่ประจำการบนถนนพระราม 1 “ไม่ปรากฎว่ามีชายชุดดำอยู่ในบริเวณดังกล่าว”

อย่างไรก็ตาม ในปี 2562 อัยการศาลทหารสั่งไม่ฟ้อง คดี 6 ศพวัดปทุมฯ อ้างว่าไม่มีพยานหลักฐานว่าทหารบนรางรถไฟฟ้า BTS ซึ่งมีอยู่ 8 นาย ยิงเข้าไปในวัดเพื่อฆ่าผู้อื่น

สี่แยกราชประสงค์

แม้สี่แยกราชประสงค์ จุดที่ตั้งเวทีของ นปช.อีกจุด จะไม่มีผู้เสียชีวิต แต่สถานการณ์โดยรอบกลับคับขัน ทั้งบริเวณถนนราชปรารภ ถนนพระราม 1 สวนลุมพินี ถนนพระราม 4 ฯลฯ โดยเฉพาะเมื่อ ศอฉ.เริ่มต้นปฏิบัติการ ‘กระชับวงล้อม’ วันที่ 14-19 พ.ค.2553

รายงานของ ศปช.ระบุว่า ในช่วงเวลาดังกล่าวมีผู้เสียชีวิตรวมกันถึง 60 คน เสียชีวิตจากกระสุนปืน 57 คน ถูกยิงศีรษะ/ลำคอ 18 คน ลำตัวเหนือเข่าขึ้นมา 35 คน และถูกยิงทั้งศีรษะ/ลำตัว 4 คน เพื่อชี้ให้เห็นว่า ทหารไม่ได้ใช้อาวุธยิงป้องกันตัว ‘ต่ำกว่าเข่า’ ตามที่กล่าวอ้าง

ส่วนสุเทพ อดีตผู้อำนวยการ ศอฉ.ให้ข้อมูลกับ ป.ป.ช.ในภายหลังว่า ในช่วงเวลาเดียวกันมีการใช้ M79 และ RPG จากกลุ่มผู้ก่อการร้ายที่แฝงตัวอยู่ในที่ชุมนุมอย่างน้อย 72 ลูก

ในระหว่างชุมนุมมีความพยายามเจรจาเพื่อยุติปัญหา ทั้งทางลับและทางแจ้ง โดยเฉพาะเวทีที่สถาบันพระปกเกล้า 28-29 มี.ค.2553 แต่ก็ไม่ประสบความสำเร็จ

แกนนำ นปช. ประกาศยุติการชุมนุมในวันที่ 19 พ.ค.2553 เวลา 13.25 น. หลังทหารเคลื่อนกำลังเข้ามาประชิด

สวนลุมพินี

ศอฉ.ประเมินว่า สวนลุมพินีเป็นที่ซ่องสุมของกองกำลังติดอาวุธ และเป็นฐานปฏิบัติการในการยิงอาวุธสงคราม โดยเฉพาะ M79 ปฏิบัติการ ‘กระชับวงล้อม’ ในวันที่ 19 พ.ค.2553 จึงเริ่มจากจุดนี้ และหลังการชุมนุมจบลง ก็อ้างว่ายึดอาวุธสงครามได้จากสวนลุมพินีเป็นจำนวนมาก

เหตุการณ์ที่หลายคนมองว่าเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญ คือการที่ พล.ต.ขัตติยะ สวัสดิผล หรือ เสธ.แดง ถูกยิงที่ศีรษะ ในเวลาราวหนึ่งทุ่มของวันที่ 13 พ.ค.2553 ตรงลิฟต์คนพิการ สถานี MRT ลุมพินี ระหว่างยืนให้สัมภาษณ์กับสื่อต่างชาติ

หนังสือลับ ลวง พราง ของวาสนา นาน่วม นักข่าวสายทหาร ที่ถ่ายทอดข้อมูลจากแหล่งข่าวที่อยู่ในกองทัพ ระบุว่า หาก เสธ.แดงยังอยู่ การกระชับวงล้อมอาจถูกต่อต้านมากขึ้น

รายงานของ คอป.อ้างความเห็นผู้เชี่ยวชาญประเมินว่า ผู้ยิง เสธ.แดงน่าจะอยู่บนตึกสีลมเซ็นเตอร์ซึ่งขณะนั้นอยู่ในการควบคุมของเจ้าหน้าที่

ถนนพระรามสี่ – บ่อนไก่ – สีลม

ถนนพระรามสี่ ตั้งแต่แยกศาลาแดงไปจนถึงชุมชนบ่อนไก่ มีผู้เสียชีวิตในเหตุการณ์ความรุนแรงปี 2553 มากถึง 17 คน

หนึ่งในความตายที่อื้อฉาว คือกรณ๊ชาติชาย ชาเหลา ที่ปรากฎคลิปจากสำนักข่าว AFP ตอนที่เจ้าตัวถูกยิงจนเลือดอาบ ตรงตึกแถวใกล้อาคารอื้อจื่อเหลียง ต่อมาศาลไต่สวนการตาย และชี้ว่าถูกยิงด้วยกระสุนปืน M16 จากกลุ่มทหารที่ประจำการอยู่บริเวณนั้น

ขณะที่บริเวณศาลาแดง มีผู้เสียชีวิต 3 ราย คือ จ.ส.อ.พงศ์ชลิต ทิพยานนทกาญจน์ ทหารอากาศที่เสียชีวิตจากกระสุนไม่ทราบที่มา, ส.ต.อ.กานต์ณุพัฒน์ เลิศจันทร์เพ็ญ ตำรวจ สน.ทุ่งมหาเมฆ ถูกยิงด้วยปืนบริเวณ BTS สีลม และธันยนันท์ แถบทอง แม่ค้าอาหารตามสั่ง ถูกสะเก็ดระเบิดเสียชีวิต

ขอไว้อาลัยแด่ความสูญเสียและขอให้ทุกๆ คนได้รับความยุติธรรมในท้ายที่สุด

Photo by Fasai Sirichanthanun

You might also like

---

ความทรงจำของ ‘ปืนลั่นแสกหน้า’ : ว่าด้วยคนกรุงเทพฯ เสื้อแดง และปี 2553

22 May 2020

อย่าให้ใครลอยนวลเหนือความผิด ไม่เช่นนั้นเหตุการณ์แบบปี 2553 จะเกิดขึ้นอีก

20 May 2020

10 เรื่องควรรู้ เหตุรุนแรงปี 2553 : อดีตที่ยังส่งผลมาถึงปัจจุบัน

19 May 2020

ทศวรรษที่สูญหายกับความยุติธรรมอันว่างเปล่า : อดีตประธาน คอป.

19 May 2020