เมื่อซุสโมโหมนุษย์ที่มันบังอาจมาขโมยไฟไปจากสวรรรค์ เฮียแกเลยอยากลงโทษมนุษย์ให้หนำใจ วิธีการของซุสก็ซับซ้อนซ่อนเงื่อนไม่ได้ลงโทษด้วยการสาปตรงๆ พี่แกใช้วิธีสร้างของขึ้นมาแล้วให้มนุษย์นำความหายนะมาสู่ตัวเอง อย่างแรกคือกล่องที่บรรจุความความชั่วร้ายและหายนะทั้งปวงไว้ แล้วก็สร้าง ‘ผู้หญิง’ ให้ชื่อว่านางแพนดอร่า ปลายทางก็คือ ยัยแพนดอร่านี่ก็เปิดกล่องทั้งๆ ที่ทุกคนห้ามไว้ สุดท้ายมวลมนุษย์ก็ต้องเจอกับหายนะที่ยัยนี่ปล่อยออกมาจากกล่อง
ความเจ๋งของกล่องแพนดอร่า(จริงๆ เป็นเหมือนไหที่มีฝา) คือ มันไม่ได้มีแต่หายนะ อย่างโรคระบาด ความตาย ความเจ็บป่วย ความแก่ชราอะไรเทือกนั้น เพราะตอนที่นางแพนดอร่ากำลังปล่อยหายนะสู่โลก ภาพที่กวีบรรยายไอ้ความหายนะทั้งหลายมันเป็นตัวเป็นตนแล้วบินกระจัดกระจายออกจากกล่อง ในจังหวะท่ามกลางความฉิบหายที่โกลาหล ยัยแพนดอร่าปิดกล่องลง สิ่งสุดท้ายที่หลงเหลืออยู่ในกล่อง ก็คือ
‘ความหวัง’
Pandora(1896) วาดโดย John William Waterhouse, Wikipedia
ความหวังในโลกหายนะ
จากตำนานนางแพนดอร่า ดูเหมือนว่ามนุษย์ก็มองโลกและชะตากรรมของตัวเองในแง่ลบ แต่ในขณะเดียวกันก็มีสิ่งดีๆ คือความหวัง ที่ทำให้มนุษย์เรายังเดินหน้าต่อไปได้ แม้ว่ารอบข้างของเราจะดูมืดมนแค่ไหนก็ตามที ลองสังเกตเรื่องราวที่เราวาดโลกในอนาคต มันมักเป็นฉากเป็นโลกที่เราเรียกว่า dystopia คือถ้าไม่มองว่าอารยธรรมของเรามันพังพินาศ หรือกำลังจะพังพินาศลงไป ก็มองว่าได้เกิดระบบบ้าบอขึ้นมากำกับให้ความเป็นมนุษย์เราหายไปหมด อย่างพวกฮังเกอร์เกม หรือหนังอวกาศทั้งหลาย ที่มักเป็นโลกมืดๆ พังๆ
แต่สุดท้าย ในหนังหรือนวนิยายพวกนี้ ก็มักพูดถึงการที่มนุษย์ทั้งหลายยังไม่สูญสิ้นความหวังและก็ยังสู้ต่อไป บางเรื่องก็จบสวยๆ คือไปสู่การสร้างอารยธรรมใหม่ๆ หรือการโค่นล้มระบบที่เคยกดขี่กันได้ หรือบางเรื่องก็เป็นเหว ความหวังอาจจะเป็นเรื่องลมๆ แล้งๆ แต่ไอ้ความหวังที่ยังหลงเหลือก็เป็นสิ่งเดียวที่ทำให้มนุษย์ยังคงเคลื่อนไหวท่ามกลางความวิบัติต่อไปได้ แหม่ แปลว่าชาวกรีกนี่ ช่างคมคายและเข้าใจโลกไม่เบา
โลกอนาคตในจิตนาการของเราผุพังสิ้นหวังประมาณนี้, theimaginativeconservative.org
ความหวังคืออะไร หาจากไหน
หลายคนคงกำลังตกอยู่ในจังหวะหมดหวัง รู้สึกว่าโลกนี้ช่างมืดมน อยากจะนอนซบหน้าอยู่เฉยๆ แล้วหายใจทิ้งไปวันๆ แล้วความหวังมันคืออะไร
ในความหมายทั่วๆ ไป ความหวังน่าจะหมายถึงความสามารถที่เราจะเชื่อหรือจินตนาการถึงอนาคตที่มันดีๆ หรือดีกว่านี้ได้
Charles Richard Snyder นักจิตวิทยาที่ศึกษาเรื่องความหวังและการให้อภัย สร้างทฤษฎีที่เกี่ยวกับความหวังขึ้นมา พี่แกบอกว่าความหวังนี่เวรี่มีความสำคัญกับมนุษย์ในทุกๆ ด้านเลยนะ ทั้งสุขภาพ การทำงาน การศึกษา และความหมายในการใช้ชีวิต และก็บอกว่าเนี่ย มี 3 อย่างที่จะทำให้เราเป็นคนที่มีหวังมากขึ้นได้ อะ ลองดูเนอะ
สามอย่างที่ว่าคือ เป้าหมาย(Goals) แนวทาง(Pathways) และ ตัวบุคคล(Agency)
จริงๆ มันก็ไม่ได้ซับซ้อนมาก ความหวังในมุมมองของพี่ชาร์ลมันคือการที่เรามีเป้าหมายในชีวิต ประมาณว่าเรารู้ว่าเราจะเป็นยังไงต่อได้ เห็นภาพอย่างเดียวไม่พอ เราต้องรู้ด้วยว่าจะมีทางไปสู่ภาพที่เราหวังไว้ได้ยังไง และสุดท้ายคือเชื่อว่าเราสามารถทำและไปในทางนั้นได้จริงๆ ดังนั้นความหวังมันเลยเป็นเรื่องของกระบวนการคิดอย่างหนึ่ง ที่ทำให้เราอยู่บนโลกนี้ได้
Charles Richard Snyder นักจิตวิทยาเชิงบวกที่พยายามเข้าใจและเพิ่มความหวังให้มวลมนุษย์
หรือความหวังจะไม่อยู่ในโลกมนุษย์?
เอาจริง มันก็ซ้ำซากในระดับหนึ่ง ฟังดูเหมือนคำพูดซ้ำๆ บนเวทีสร้างแรงบันดาลใจ หรือจริงๆ แล้วในโลกที่มืดมน อย่างที่ตำนานกรีกว่า มันก็มีการถกเถียงกันว่าตกลงแล้วความหวังที่ยังอยู่ในกล่องของแพนดอร่า มันเป็นเรื่องดีๆ หรือเรื่องฉิบหายขั้นสุดของมนุษย์กันแน่
กวีในยุคศตวรรษที่ 17 ชื่อ Theognis แห่งเมือง Megara บอกว่า นี่ไงพอเปิดกล่อง สิ่งดีๆ ทั้งหลาย(ท่ามกลางสิ่งเลวๆ) ในกล่องก็บินกลับไปที่เขาโอลิมปัสหมด เหลือความหวังที่ยังอยู่กับมนุษยชาติ แต่ก็มีบางคนบอกว่า มันหมายถึงว่า แม้ความหวังจริงๆ มันยังไม่มีเลย เพราะถูกกักไว้ในกล่องกับยัยแพนดอร่านี่ไง คือในความคิดโบราณก็โบ้ยเรื่องชั่วๆ ให้ผู้หญิงอะเนอะ อย่างแพนดอร่าในฐานะผู้หญิงคนแรก ก็สร้างขึ้นมาให้เป็นสิ่งมีชีวิตที่สวยงามและชั่วร้าย บางคนเลยบอกว่านี่ไง ผู้หญิงคือสิ่งมีชีวิตที่ให้ความหวังที่ไม่มีจริง ดังนั้นนางเลยเก็บเอาความหวังไว้กับตัวด้วย
จากการตีความแบบดราม่าและโลกมืด มันกลายเป็นว่าในโลกนี้ไม่มีความหวังจริงๆ หรอก
ฟังดูเศร้า แต่ชีวิตต้องเดินหน้าต่อไป คิดว่าตอนนี้เมื่อเราอาจจะยังมองไม่เห็นหรือมีความหวังของโลกในภาพรวม หลายๆ คนก็เริ่มที่จะสร้างเป้าหมายและหนทางเล็กๆ ที่เราจะอยู่กับความเน่าหนอนของโลกใบนี้ให้มันไม่ยากเย็นหรือลำบากใจมากนัก
สุดท้าย Elie Wiesel นักเขียนรางวัลโนเบลและยิวผู้รอดชีวิตจากการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์บอกว่า มนุษย์เราก็อยู่ได้ด้วยความฝันและความหวังนั่นแหละ และได้จบเลคเชอร์ว่า สันติภาพของมวลมนุษย์ไม่ใช่สิ่งที่พระเจ้าประทานให้ แต่เป็นสิ่งที่มนุษย์ต้องแบ่งปันให้แก่กัน จากเลคเชอร์ทั้งหมดก็อนุมานได้ว่า การที่เราจะทนอยู่ท่ามกลางบรรยากาศที่ซึมเซาแค่ไหน (กรณีของ Wiesel นี่คือสุดๆแล้วเพราะถูกนาซีฆ่าล้างเผ่าพันธุ์) แต่ด้วยความหวังและการไขว่คว้า ในที่สุดแล้ว ปลายทางมันก็น่าจะดีแหละ
สำหรับ Wiesel ความหวังและการรับมือกับการกดขี่ หรือความเลวร้าย มันไม่ใช่แค่โลกสวยแล้วลอยตัว แต่มันมีนัยของการร่วมมือ จดจำ และยืนหยัดด้วย
พูดแบบนี้ ก็ยังนับว่ามีหวังกันอยู่เนอะ
