ท่ามกลางข่าวร้ายและข่าวดีในข่าวร้ายจากการระบาดทั่วโลกของไวรัสสายพันธุ์ใหม่ ยังพอมีข่าวฮาๆ มาให้เห็น ในความตึงเครียดทางสังคมและการเมือง อารมณ์ขันเป็นสิ่งสำคัญอย่างหนึ่งที่จะช่วยพยุงเราไป และศักราชนี้คงไม่มีอารมณ์ขันไหนจะบันเทิงและสะเทือนไปกว่ามีมการเมืองของชาวทวิตเตอร์
ที่เม็กซิโกทวิตเตอร์ก็คึกคักมากเหมือนกัน จนรัฐบาลต้องตัดสินใจลงเล่น ในสัปดาห์ที่ผ่านมากระทรวงสุขภาพเปิดตัวซุปเปอร์ฮีโร่ Susana Distancia ออกมาต้าน COVID-19 ชื่อของเธอเป็นการเล่นคำ ตรงที่มันเขียนได้อีกแบบเป็น su sana distancia แปลว่า ‘ระยะห่างเพื่อสุขภาพของคุณ’ หรือ ‘your healthy distance’ ท่าประจำตัวของซูซาน่าคือท่ากางแขนสร้างบับเบิ้ลรอบตัว บ่งบอกระยะปลอดภัยจากการแพร่และรับเชื้อเมื่อทุกคนอยู่ห่างกันสองช่วงแขน เธอมีทวิตเตอร์ @SusanaDistancia เป็นของตัวเอง เพื่อคอยให้ความรู้ด้านสาธารณสุขในรูปการ์ตูน เพลง วิดีโอ และมีมเป็นระยะ
นับเป็นการใช้ความคิดสร้างสรรค์ที่น่าสนใจ ทั้งชื่อที่เป็นมุกเล่นคำ ทั้งสไตล์ภาพที่เลียนแบบคอมมิคซุปเปอร์ฮีโร่ ทั้งท่าทางของซูซานน่าที่อธิบายการเว้นระยะได้จบในตัว และบอกว่าทุกคนก็มีพลังวิเศษป้องกันไวรัสวายร้ายได้เหมือนเธอ
เกิดเป็นกระแสขนาดย่อมในเม็กซิโกที่มีทั้งการตั้งชื่ออื่นมาประชดและการวาดแฟนอาร์ตมาประชัน–เมื่อรัฐบาลริอ่านจะลงเล่นในทวิตเตอร์ ก็ต้องเจอการตอบโต้ตามระเบียบ
แน่นอนว่าชื่อที่ตั้งมาประชันต้องเล่นตามกติกาเดียวกัน คือต้องเริ่มด้วยชื่อคนที่มีอยู่จริงๆ แล้วตามด้วยนามสกุลที่เมื่อเอามารวมกันแล้วสามารถอ่านเป็นถ้อยคำที่มีความหมาย
ไม่ช้าก็มีตัวแย่งซีนเป็นแดร็กควีนที่นอกจากเสื้อผ้าหน้าผมจะปังกว่าซูซาน่าดิสตั๊นเซียแล้วชื่อยังเก๋กว่าอีก ชื่อของนางคือ Abraham Seperras อ่านว่า อา-บราม-เซ-เป-รราส (ตัว h ในภาษาสเปนไม่ออกเสียง) เขียนอีกแบบได้เป็น ¡Ábranse perras! แปลว่า ‘หลีกไปซะบิชเชส!’ นางมาสมทบแคมเปญ #SanaDistancia แถมยังเล่นกับชื่อไวรัส ‘โคโรน่า’ ที่แปลว่า ‘มงกุฎ’ ด้วยแฮชแถ็ก #ConCoronaPeroSinVirus หรือ #มงลงแต่ไวรัสไม่ลงนะ อีก
Abraham Seperras ไม่ใช่อับราฮัมคนเดียว แต่ยังมี Abraham Sealaverga ที่แปลว่าหลีกไปซะเหมือนกัน แต่ใช้คำหยาบที่ไม่ขอแปลในที่นี้ อย่างในรูปนี้ที่วาดภาพตามสไตล์เกม Animal Crossing ได้ออกมาน่ารักสุดๆ
รูปภาพาจาก instagram : lolo_aburto
และยังมีตัวที่ออกมาตอบโต้ตรงๆ โนสนโนแคร์ อย่าง ¡Susana Babitch! ของนักสร้างมีมการเมืองชื่อดังในเม็กซิโก
ท่านผู้อ่านเดาออกไหมว่าชื่อนี้แปลว่าอะไร? ให้เวลาห้าวิ ใบ้ให้ว่าเป็นวลีภาษาอังกฤษ ติ๊กต่อกติ๊กต่อกติ๊กต่อก หมดเวลา! เฉลย Susanababitch อ่านว่า ซู-ซัน-นับ-อะ-บิช พลิกเป็นคำด่า ‘son of a bitch’ นั่นเอง! เป็นการตอกกลับผู้มีอำนาจทำนองเดียวกับวาทะ #ขอบคุณนะคะที่กล้าจะสอนหนู ของไทย
ควรหมายเหตุไว้ด้วยว่านักสร้างมีมการเมืองคนนี้เคยเต็มใจลงคะแนนให้ประธานาธิบดีคนปัจจุบันในการเลือกตั้งเมื่อปลายปี ค.ศ.2018 ด้วยความหวังเดียวกันกับชาวทวิตเตอร์เม็กซิกันจำนวนมากว่าเขาจะจุดไฟการเปลี่ยนแปลงครั้งใหม่และครั้งใหญ่ได้จริง
เป็นการตอกกลับรัฐบาลเม็กซิโกที่ขาดความเป็นเอกภาพในการสกัดไวรัส ในวันเดียวกันกับที่กระทรวงสุขภาพประกาศให้เป็นวาระแห่งชาติของ #SanaDistancia (23 มีนาคม) ประธานาธิบดี อันเดรส มานูเอล โลเปซ โอบราดอร์ (Andres Manuel López Obrador) เรียกสั้นๆว่า ‘อัมโล (AMLO)’ ก็ยังบอกว่าสถานการณ์ในประเทศของเรายังไม่เข้าเฟส 2 เลย ถ้าทำได้ก็ขอให้ไปกินข้าวนอกบ้านเพื่อสนับสนุนธุรกิจท้องถิ่นกันเถอะ
มีมวิจารณ์ อัมโล ประธานาธิบดีเม็กซิโก ที่ยังจับมือถือแขนประชาชนและหอมแก้มเด็กน้อยอยู่ในช่วงกลางเดือนมีนาคมที่ผ่านมาโดยไม่แยแสต่อการแพร่เชื้อไวรัสโคโรน่าสายพันธุ์ใหม่
และขณะที่ คลอเดีย เชนบัม (Claudia Sheinbaum) ผู้ว่าการกรุงเม็กซิโกที่สังกัดพรรคเดียวกันกับประธานาธิบดี เดินหน้าปิดสถานที่สาธารณะแทบทั้งหมดในเมืองกรุงเป็นเวลาเกือบเดือน มีเกล บาร์โบซา (Miguel Barbosa) ผู้ว่าการมลรัฐปวยบลาที่สังกัดพรรคเดียวกันก็แถลงว่า “ถ้าพวกคุณเป็นคนรวยพวกคุณมีความเสี่ยง ถ้าเป็นคนจนก็ไม่ พวกเราคนจนมีภูมิคุ้มกัน” สมกับคำเกิดใหม่จากการปฏิสนธิระหว่าง COVID กับ idiot เป็น #covidiot (หรือ #covidiota ในภาษาสเปน) ใช้ด่าคนที่เอาหูไปนาเอาตาไปไร่ต่อข้อแนะนำทางสุขอนามัยเกี่ยวกับ COVID-19
มีมระลอกนี้ในเม็กซิโกสะท้อนความไม่ไว้วางใจมาตรการของรัฐไม่น้อย มีคนหนึ่งทวีตครั้งเดียวได้ซุปเปอร์ฮีโร่น้องใหม่สามตัว แต่ละตัวโจมตีแบบติดคริทั้งนั้น: Yamel Apegó, Ivana Empeorar, และ Eloy Occiso
Yamel Apegó อ่านว่า ยา-เม-ลา-เป-โก เขียนได้อีกแบบว่า Ya me la pegó แปลว่า ‘ติดเชื้อแล้วกู’ ส่วน Ivana Empeorar อ่านว่า อี-บาน-อา-เอ็ม-เป-โอ-ราร์ เขียนได้อีกแบบว่า Iban a empeorar แปลว่า ‘มันจะแย่ลงอีก’ และ Eloy Occiso อ่านว่า เอล-โอย-อก-ซิ-โซ เขียนได้อีกแบบว่า El hoy occiso แปลว่า ‘ผู้ที่ปัจจุบันเสียชีวิตแล้ว’ เหมือนเวลาหนังสือพิมพ์เขียนถึงผู้ตาย!
สองหน้ารัฐบาลเดียว คอนทราสต์ระหว่าง Susana Distancia กับ Susana Torio หรือ su sanatorio แปลว่า “สถานพยาบาลของคุณ” ถือป้ายบอกว่าไม่มียารักษาและอุปกรณ์
หรืออย่างคอลัมน์หนึ่งในหนังสือพิมพ์ Reforma ที่เล่นมุกอย่างเป็นงานเป็นการว่า
“บางทีรมต.สุขภาพ Jorge Alcocer จำเป็นต้องยอมรับเสียว่ากระทรวงพลาดไปแล้วที่จะ ‘Armando Planes’ (ตั้งแผน) และตราบใดที่ ‘Zoila Solución’ (ฉันคือทางออก) ยังไม่จุติลงมาให้เห็น พวกเขาก็ควรเอาใจใส่ “Ana Lisa Lamuestra” (วิเคราะห์ตัวอย่างเชื้อ) ให้ดีกว่านี้ และหลีกเลี่ยงทุกวิถีทางไม่ให้ลงเอยด้วยตัวชูโรงชื่อว่า ‘Eloy Occiso’ (ผู้ที่ปัจจุบันเสียชีวิตแล้ว)
ต้องพูดทำนองนี้ไหมพวกเขาถึงจะเข้าใจความร้ายแรงของสถานการณ์ หรือว่าจะยังเล่นกับซุปเปอร์ฮีโร่อีก? นี่แหละคำถามที่ไม่มีตัวการ์ตูน”
ความเหลาะแหละของมาตรการรัฐส่วนหนึ่งมาจากหลัก ‘คนจนต้องมาก่อน’ อัมโล ชูธงอุดมการณ์ฝ่ายซ้ายอ่อนๆ แบบประชาธิปไตยสังคมบวกประชานิยม เน้นอัดฉีดเศรษฐกิจฐานราก ประโคมวาทกรรมต่อต้านลัทธิเสรีนิยมใหม่ที่เจ้าสัวเพียงหยิบมือกำกับความเป็นไปในสังคม อัมโลจึงต้องการยื้อเวลาเลี้ยงสภาวะปกติไปให้นานที่สุด โดยสาบานว่าหลังวิกฤตไวรัสนี้จะช่วยเหลือคนจนแทนที่จะช่วยบริษัทใหญ่
แต่ความพิเศษของไวรัสคือมันไม่แคร์ขี้ปากใคร รัฐบาลประเทศไหนๆ (ยกเว้นรัฐบาลบางประเทศ) อภิมหาเศรษฐีคนไหนๆ (ยกเว้นอภิมหาเศรษฐีบางคน) ก็ดาหน้าออกมาประกาศทั้งนั้นว่าจะช่วยเหลือคนหาเช้ากินค่ำและโรงพยาบาลที่ขาดแคลนอย่างไรบ้าง แต่ตราบใดที่ยังไม่เห็นมาตรการที่ได้ผลอย่างจริงจัง ก็อย่ามาเบ่งให้เลอะพื้นที่สื่อเลย
ทวิตภพเม็กซิกันมีส่วนคล้ายของไทยตรงที่ผู้ใช้โดยเฉลี่ยแล้วจะอายุน้อยกว่าในเฟซบุ๊ก และเป็นพื้นที่การชิงไหวชิงพริบทางภาษาและการมีม จะต่างก็ตรงที่เม็กซิโกมีรัฐบาลประชาธิปไตยที่พวกเขาส่วนใหญ่เลือกกันเข้ามาเอง ที่พวกเขากำลังตรวจสอบวิพากษ์วิจารณ์อย่างแข็งขันท่ามกลางความนิยมที่ตกต่ำลงในหมู่คนอายุ 18-29/30-45 ปีจาก 85%/83% ในเดือนกุมภาพันธ์ ค.ศ.2019 เป็น 61%/60% ในเดือนกุมภาพันธ์ ค.ศ.2020
มีมซุปเปอร์ฮีโร่ Susano Juicio (su sano juicio = สติดีๆของคุณ) กล่าวว่า “ล้างมือให้เหมือนกับว่าเธอแตะเนื้อต้องตัวท่านปธน.มานะ”
ถึงใครจะสบประมาทว่าทวิตเตอร์เป็นเพียงเสียงนกเสียงกา ตราบใดที่ไม่กล้าลงถนนก็จะไม่เกิดผลอะไร อย่างน้อยที่สุดการระบายอารมณ์ขันแสบๆ คันๆ ของเหล่านกกระจิบแสนกระจอกก็กลายเป็นบริการสาธารณสุขที่ขาดไม่ได้ไปเสียแล้วในบรรยากาศเครียดๆ ที่การได้ยินผู้นำรัฐบาลบอกว่าอย่าแตกตื่นอาจทำให้รู้สึกแตกตื่น “รจตกม” ยิ่งกว่าเดิม
แถมได้เรียนภาษาแบบสนุกๆ ไปด้วย
