‘คนไทยไม่มีวินัย ไม่ซื่อสัตย์ เชื่อข่าวลือ สูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์ กินผักผลไม้ไม่เพียงพอ ลดคุณค่าความเป็นไทย อ่อนไหว ไม่คำนึงถึงส่วนรวม ยอมรับคนรวยมากกว่าคนดี มีปัญหาด้านคุณธรรมและศีลธรรม’
คุณลักษณะเหล่านี้ คือมุมมองบางส่วนของรัฐบาล คสช. ต่อคนไทยที่ปรากฏในเอกสารยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี หากเปรียบเทียบว่าสังคมไทยมีอาการเจ็บป่วยเกิดขึ้น ลักษณะเหล่านี้ก็ดูเหมือนจะเป็นเป้าหมายที่ คสช. ต้องการใช้ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปีเป็นยาวิเศษเพื่อรักษาให้หายดี (ซึ่งก็ต้องรอพิสูจน์ว่าจะทำได้จริงๆ แค่ไหน?)
The MATTER สำรวจเอกสารยุทธศาสตร์ชาติจำนวนกว่า 120 หน้า พบว่า มีการกำหนดถึงคุณลักษณะของคนไทยได้อย่างน่าสนใจ และนี่ก็คือสิ่งปรากฏในเอกสารสำคัญฉบับนี้
1) คนไทยดูแลตัวเองไม่ดีพอ : เอกสารระบุว่า คนไทยกำลังมีแนวโน้มเสียชีวิตเพราะโรคไม่ติดต่อมากขึ้น เพราะมีพฤติกรรมเสี่ยงหลายอย่าง ไม่ว่าจะเป็น สูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์ กินอาหารที่เสี่ยงต่อสุขภาพ กินผักผลไม้ไม่เพียงพอ ไม่นิยมออกกำลังกาย
2) คนไทยมีปัญหาด้านคุณธรรม ไม่ตระหนักถึงวินัย ไม่ซื่อสัตย์สุจริต ไม่มีจิตสาธารณะ : คนไทยในโลกดิจิทัลยังขาดทักษะในการคัดกรอง และเลือกรับวัฒนธรรมที่ดีจากต่างประเทศ จนทำให้ละทิ้งค่านิยมที่ดีอันเป็นเอกลักษณ์ของวัฒนธรรมไทย ลดคุณค่าของความเป็นไทย มีค่านิยมที่ยึดถึงตัวเองมากกว่าส่วนรวม
ในหัวข้อเดียวกันยังระบุว่า “คนไทยเป็นคนรักสนุกและความสบาย เชื่อข่าวลือ ขาดความอดทน ขาดวินัย เป็นคนวัตถุนิยม ยอมรับคนที่มีฐานะมากกว่าคนดีมีคุณธรรม” ทั้งหมดนี้เป็นการสรุปว่า คนไทยกำลังมีปัญหาด้านคุณธรรมและศีลธรรม
3) คนไทยขาดความคิดสร้างสรรค์ ไม่ค่อยใช้อินเทอร์เน็ตหาความรู้ : เอกสารระบุว่า ถึงแม้คนไทยจะมีโอกาสทางการศึกษาสูงขึ้น แต่ก็ยังมีปัญหาด้านคุณภาพด้านการศึกษาในทุกระดับ เพราะมีปัญหาเรื่องหลักสูตรการเรียนการสอน เน้นแต่การท่องจำไม่สอนกระบวนการคิด ขาดความคิดสร้างสรรค์และทักษะที่จำเป็น
คนไทยส่วนใหญ่ยังไม่ให้ความสำคัญกับการเรียนรู้ตลอดชีวิต โดยยกตัวอย่างคนไทยที่ใช้อินเทอร์เน็ตเพิ่มสูงขึ้น แต่เป็นการใช้เพื่อหาความรู้เพียง 31.7% เท่านั้น
4) คนไทยมีปัญหาด้านคุณภาพ : เริ่มตั้งแต่กลุ่มเด็กวัยเรียนมีปัญหาด้าน IQ และ EQ ที่ต่ำกว่ามาตรฐาน ส่วนกลุ่มวัยรุ่นมีปัญหาการตั้งครรภ์ก่อนวัยอันควร และมีปัญหายาเสพติด กลุ่มวัยแรงงานมีปัญหาผลิตภาพแรงงานต่ำ ขาดทักษะภาษาต่างประเทศ กลุ่มผู้สูงอายุมีปัญหาด้านสุขภาพและมีแนวโน้มอยู่ตัวคนเดียวมากขึ้น
5) คนไทยขาดดุลพินิจ เปราะบาง อ่อนไหว : ในเนื้อหาที่เป็นบทสรุป เขียนเอาไว้ว่า คนไทยคุณภาพยังต่ำ ยังมีความเปราะบางและอ่อนไหวต่อการเปลี่ยนแปลงทางสถานการณ์เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม คนไทยขาดทักษะและดุลยพินิจในการเลือก รับ ปรับใช้วัฒนธรรมและเทคโนโลยีอย่างชาญฉลาดและรู้เท่าทัน และขาดวินัย จึงต้องพัฒนาเพิ่มศักยภาพคนไทยในทุกช่วงวัยอย่างเร่งด่วน
6) คนไทยดูแลลูกหลานไม่ดี : การเปลี่ยนแปลงของรูปแบบครอบครัวที่เล็กลงและหลากหลายมากขึ้น อาจส่งผลกระทบต่อการขัดเกลาทางสังคม การอบรมเลี้ยงดู รวมถึงปลูกฝังคุณธรรมจริยธรรมให้กับคนรุ่นหลัง
“คุณลักษณะของบิดาและมารดาและวิธีการในการเลี้ยงดู เช่น การละเลยในการเลี้ยงดูบุตร การเลี้ยงดูโดยตามใจ ขาดการวางกรอบกติกาให้กับเด็ก ยังมีผลต่อพัฒนาการในการเติบโตเป็นคนดี ฉลาด รู้เท่าทัน มีทักษะชีวิตและจิตสำนึกที่ดี” เอกสารระบุ
ทั้งหมดนี้คือส่วนหนึ่งของคุณลักษณะคนไทย ที่ปรากฏในเอกสาร ‘ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี’ อย่างไรก็ตาม จากการสำรวจของ The MATTER ไม่สามารถยืนยันได้ว่า การวิเคราะห์ข้อมูลเหล่านี้ถูกตั้งอยู่บนหลักวิชาการ หรืองานวิจัยใดบ้าง เนื่องจากเอกสารยุทธศาสตร์ฉบับนี้ไม่มีบทอ้างอิง
อ้างอิงจาก เอกสารยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี ซึ่งสามารถดาวน์โหลดได้ที่
http://www.thaigov.go.th/ebook/contents/detail/72#book/
illustration by Namsai Supavong
